H jamolxonov

§. Bo‘g‘inning til va nutqdagi ahamiyati

Bo'g'inning til va nutqdagi ahamiyati quyidagilardan iborat:

1. 
   So'zning, xususan. fonetik so'zning shakllanishida «qurilish materiali» va qoliplovchi vazifalarni bajaradi.- Ayrim tillarda bo'g'inning distinktiv (tafovutlash, farqlash) funksiyasi ham bor. Masalan, koreys, vyetnam, xitoy tillarida bo'g'in ohang turiga qarab so'z ma’nosini farqlaydi, ayni shu xususiyati bo'lgan tillarda u sillabema hisoblanadi. O'zbek tilida bo'g'inning bu funksiyasi nihoyatda kuchsizdir.
   

^j; Qarang: A.Mahmudov. O'zbek adabiv tilida so'zlarning fonetik strukturasi // «O'zbek tili va adabiyoti» jurnali. 1984. 2-son. 30—34-b.

6 — Hozirgi o'zbek adabiy tili 81

2. 
   Bo'g'inning pedagogik-metodik ahamiyati ham bor: birinchi sinf o'quvchilarini to'g'ri o‘qish va to'g'ri yozishga o'rgatishda, ularda to'g'ri talaffuz va imlo ko‘nikmalarini shakllantirishda bo'g'inlab o‘qitish va bo‘g‘inlab yozdirish yaxshi natija beradi.
   
3. 
   Orfografiya qoidalarining bir qismi bo'g'in ko'chirilishiga asoslanadi.
   
4. 
   Bo'inning she’riyatda turoqlarni, ohangdoshlik va musiqiylikni ta’minlovchi vosita sifatidagi roli ham katta. U she’riy misralardagi ritmni yuzaga keltiruvchi asosiy unsurlardan bin, ayni paytda vazn o'lchovi bo‘lib xizmat qiladi.
   

Quyidagi she’riy parchalarni qiyoslab ko'raylik:

1. 
   Kuy avjida uzilmasin tor,
   

She’r yarmida sinmasin qalam.

Yashab bo'lmay umrini zinhor,

Bu dunyodan ketmasin odam.

(E. Vohidov. «Kuy avjida uzilmasin tor»).

2. 
   She'rlarim - chechagim, hayotim,
   

She’rlarim boylikdir, bisotim,

Yomg'irdan namlanmas qanotim,

Oshaman bulutlartog'idan!

(A. Umariy. «Yomg'irda»).

Keltirilgan bu ikki she’riy parchani bir-biriga ohang jihatdan solishtirsak, ularning to'qqizlik turkumiga mansubligi ma’lurn bo'ladi, shunga qaramay bu ikki she’ming ritmik xususiyatlari bir xil emas. Buning sababi shuki, ularning har birida bo'g'inlar turlicha guruhlanib kelmoqda. Oivos qiling:

It Kuy avjida⁴ / uzilmasin tor⁵ = 9 She’r yarmida⁴ / sinmasin qalam³ = 9 Yashab bo'lmay⁴ / umrini zinhor⁵ = 9 Bu dunyodan⁴ / ketmasin odam³ = 9 ³⁰

1. 
   Bo'g'in nima?
   
2. 
   Bo'g'in tuzilishining qanday xususiyatlari bor?
   
3. 
   Bo'g'in markazi nima?
   
4. 
   Bo'g'inning qanday tiplari bor?
   
5. 
   Bo'g'inga oid qanday tasniflarni bilasiz?
   
6. 
   Bo'g'inning til va nutqdagi ahamiyati nimalardan iborat?
   
7. 
   Sillabema va sillabika deganda nimalar anglashiladi?