H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

9.3.  Xalqaro  lizing  modifikatsiyalari
Xalqaro liziag lizingning alohida bir turi bo‘Ub, bunda tomon- 
larniag hyech bo'lmaganda birortasi (yoki hammasi turli mamlakat- 
lardan) boshqa mamlakatga tegishU b o lad i yoki tomonlarning bki 
xorijiy firma bilan qo‘shma kapitalga egadir. Xalqaro lizingning qu­
yidagi modiOkatsiyalari mavjud:  to'g‘ridan-to‘g‘ri  eksport  va  im­
port,  tranzit  (bilvosita),  to‘g‘ri bolmagan.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri xalqaro Uzingda bitim bo‘yicha barcha  ope­
ratsiyalar turU mamlakatlarning yuridik shaxs huquqiga ega bo‘lgan 
tijorat tashkilotlari o‘rtasida amalga oshiriladi.
Tranzit  (bilvosita)  Uzingda bir mamlakatdagi Uzing beruvchi 
boshqa mamlakatdan kredit oladi yoki zarur b o lg a n  uskunalar-
164

---

ni sotib  oladi va  uchinchi bir mamlakatdagi  ijarachiga  yetkazib 
beradi
To‘g‘rib o ‘lmagan lizingda lizing firmasiva iste’molchibir mam­
lakatga tegishli boladi, lekin lizing firmasi boshqa mamlakatda joy- 
lashgan b o la d i Xalqaro hzing biznesi ichki lizingga nisbatan ancha 
kech rivojlana boshladi Xalqaro lizing operatsiyalarini rivojlanishiga 
quyidagi omillar ta'sir etgan; ko'pchilik mamlakatlarda kredit olish 
shartlarining og'irligi, banklar tomonidan foiz stavkalarini oshirish- 
lari, lokal mohyaviy inqirozlar, ba’zi mamlakatlar soliq tizimining 
beqarorhgi va boshqalar.
Xalqaro lizing operatsiyalarini amalga oshirishdagi qiyinchilik- 
lar shundan  iboratki,  ular  nafaqat  o‘zining,  balki hamkor  mam­
lakat  hukumatining  ham valuta,  bojxona  va boshqalarni tartibga 
solish  qoidalari ta ’siri ostida  bolishadi.  Xalqaro moliyaviy lizing 
taraqqiyoti oldidagi to ‘siqlarni yo‘q qilish, undan foydalanish im- 
koniyatini kengaytirish maqsadida turli mamlakat va xalqaro tash­
kilotlar mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan xalqaro mohya­
viy  lizing bo‘yicha  Ottava  Konvensiyasi  1988-yilning  may  oyida 
qabul qilindi
Yirik xalqaro hzing tashkilotlaridan “Ebikliz”ni va milhy hzing 
assotsiatsiyalarining Yevropa federatsiyasi (Lizyurop)ni alohida ajratib 
ko‘rsatish  mmnkin.  “EbikUz”  Gollandiya,  ItaUya,  Germairiya, 
Avstriya, Buyuk Britaniya, Belgiya va Fransiya davlatlaridagi hzing 
kompaniyalarini birlashtiradi  Bu tashkilot ko‘pcliilik hollarda xalqa­
ro lizing bitimlarini amalga oshirishda vositachi vazifasini olaydi. 
“Lizyurop”  1979-yilda  tashkil etMgan  bolib,  hozirgi kunda  17  ta 
martilakatning 700 ta hzing kompaniyasini bklashtkadi  Uning tarki­
biga Avstriya, Belgiya, Bolgariya,  Shveysariya, Germaniya,  Daniya, 
Ispaniya,  Fransiya,  Buyuk Britaniya,  Itahya,  Irlandiya,  Lyuksem- 
burg,  Norvegiya,  Gollandiya,  Portugahya,  Shvetsiya,  Finlyandiya 
davlatlari lizing kompaniyalari kiradi  Xalqaro hzing tashkUotlari- 
ning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat;
a) a’zo mamlakatlarning qonimchiliklarini o‘jganish va taqqoslash;
b)  barcha huquqiy,  soliq,  mohyaviy masalalami hal etish;
v) lizing bitimlarming shartlari to‘g‘risidagi statistik ma’lumot- 
larni yig'ish;
g)  hzing firmalarini tashkil etish bilan bog‘hq bo‘lgan masala- 
larnio‘rganish.
165

---

80-уШаг oxirlarida jahonning 60 mamlakatida joylashgan lizing 
kompaniyalar o‘z operatsiyalarini 150 mamlakatda amalga oshirar- 
dilar.  “Lizyurop” xalqaro assotsiatsiyasiga kiruvchi 16 ta milliy lizing 
kompaniyalariga tegishli shartnomalarning umumiy summasi 1986- 
yUda 36 mlrd.doU.ni tashkil etdi.  80-уШаг o‘rtalarida eksport lizing 
operatsiyalarining yillik hajmi  15-20