|
in v e stitsiy a
faoliyatini to‘Ja tasJikil etish nchnn zamr bolgan im-
l(oniyatlarni yaratadi Mulkchilikning turli shakllari vujudga kelishi,
o‘z navbatida tadbirkorlikning rivojlanishi, chet el kapitalining ki
rib kelishi investitsiya faoliyatini tashkil etish yo'nalishlarini ham
aniqlab beradi
Investitsiya faoliyati to 'rt asosiy yo'naUshlarda bir-biriga bog'hq
bo'taiagan holda turli xil mulkdorlar tomonidan olib boriladi. In
v estitsiy a
faoliyatini tashkil etishning bu yo'nalishlari o'z navbatida
bir nechta tip va shakllarda amaliyotga tatbiq etiladi.
Samara yoki daromad keltiradigan mulkiy va inteUektual boy
liklar, ya’ni iavestitsiyalar quyidagi shakUarda bo'lishi mumldn;
1. Pul mablag'lari, banklardagi maqsadli jamg'armalar, paylar,
aksiyalar va boshqa qimmatbaho qog'ozlar;
2. Harakatdagi va harakatda bo'hnagan mulklar (binolar, in
shootlar, asbob-uskunalar hamda boshqa moddiy boyUklar);
3. Mualliflik huquqi, nou-xaulardan tashkil topgan mulkdorUk
huquqlari va boshqa inteUektual boyUklar;
4. Yer va boshqa tabUy resurslardan foydalanish huquqlari hamda
mulkchilik huquqlari;
5. Boshqa boyUklar.
Investitsiyalarning qayd etilgan turlari va shakUari asosida tad
birkorUk, ishbilarmonlik va boshqa davlat tomonidan taqiqlanma
gan faoUyatlarni barcha investorlar tomonidan amahy ravishda yo'lga
qo'yish, mablag'lar sarflash va ularni amaUyotga tatbiq etish chora-
tadbirlarining yig'indisi investitsiya faoliyatini anglatadi Bozor iqti
sodiyotida investitsiya faoUyatini luqarolar, huquqiy shaxslar (kor
xonalar, firmalar, aksioner jamiyatlari va boshqa tipdagi mulk
egalari) va davlat yuritadi. Investitsiya faoUyatini yo'lga qo'yishda har
bir mulk egasi, birinchi navbatda o'z manfaatini ko'zlab yagona
maqsadga, ya’ni foyda olish va samaraga erislfishni rejalashtiradi.
Bozor sharoitida investitsiya laoUyatini kengaytirish va rivojlan
tirish jismoniy, huquqiy shaxslarni va davlatni, foyda oUsh maqsa
dida tadbirkorlik, ishbilarmonlik va boshqa faoUyatlarini qaytadan
tiklashga qaratMgan. Bu boradagi asosiy maqsad investitsiya faoUya
tini tashkil etib iqtisodiyotni inqirozdan oUb chiqish, imi barqaror-
lashtirish, dunyo bozoriga kirib borish, jahon xo'jalik aloqalarini
mustahkamlash va ahoU turmush darajasini yaxshilashdir.
29
Bozor iqtisodiyotida iavestitsiya faoliyatini moliyalashtirish in
vestorlar tom onidan moliyaviy resurslarni jalb etish yo‘li bilan
kreditlar evaziga, muomalaga, qonunchilikda belgilangan holda
qimmatli qog'ozlar va zayomlar chiqarish hisobiga olib boriladi.
Davlat mulkini xususiylashtirish tufayli mamlakat miqyosidagi
manbalar tarkibida mablag'lar kamayib borishi kuzatilmoqda. Ak
sincha, turli mulk egalarining mablag'lari, yangidan tashkil eti
layotgan fondlarni ulushi, chet el investitsiyalariniag miqdori oitib
boradi. Albatta, bu borada har bir mamlakatning investitsiya siyo
sati hal qHuvchi rol o'ynaydi Investitsiya manbalarini tashkil etishda
mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi, milliy valuta birHgini kon-
vertrlanishi, tashqi iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi, aholi
ehtiyojini islilab chiqarish hisobiga qondirilishi va boshqalar m u
him rol o'ynaydi.
Investitsiya faoliyatini muvofiqlashtirishniag muhim yo'nalishida
qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan. Awalambor, ijtimoiy rivojlan
tirish, ishlab chiqarishni texnik jihatdan takomillashtirish, yangi-
lik va ixtiiolarni tatbiq etish asosida ijtimoiy talablarni qondirishga
qaratilgan. Bu borada muvofiqlaslitirishni tashkil etish investitsiya
faoliyatini sharoitlarmi aniqlash yo'li bilan davlat investitsiyalarini
boshqarish bilan birga olib borHadi. Davlat tomonidan investitsiya
faoliyati sharoitlarini muvofiqlashtirish bir qator cliora va tadbirlarni
qo'Uash va hayotga tatbiq etish negizida amalga oshiriUshi ko'zda
tutiladi.
Hujjatda ko'rsatilgan chora-tadbirlar quyidagilardan iborat:
- sofiqlar tizimini qulaylaslitirish. Sofiq subyektlari, obyektlari
ni hamda uning miqdorlarini tabaqalash va yengilfiklar berish;
- amortizatsiya siyosatini tubdano'zgartirish, shu jumladan, asosiy
fondlar amortizatsiyasitti tezlashtirish (iqtisodiyot sohalari, ba’zi
tarmoqlari, asosiy fondlarnhig qismlari, asbob-uskunalar turlari
bo'yicha tabaqalasligan holda amortizatsiya yangiliklari o'rnatiladi);
- ayrim mintaqalar, tarmoqlar, ishlab chiqarishlarni rivojlanti
rish uchun dotatsiyalar, subsidiyalar, subvensiyalar, budjet ssu
dalari orqafi moliyaviy yordam ko'rsatish;
- kredit siyosatini, davlat me’yori va andozalarini, yakka hokim
likka qarshi tadbirlarini amalga oshirish. Davlat mulkini, shu jum
ladan, tugatHniagan quriUshlami xususiylashtirish (davlat tasarra-
fidan chiqarish) hamda baholarni tashkil etish siyosati;
30
- yer hamda boshqa tabiiy boyliklardan foydalanish shart-sharoit-
Do'stlaringiz bilan baham: |
