«h a y o t fa o L iy a t I x a V f siz L ig i»

1-mavzu: Y o n g ’in va portlash xavfi
R espublikam izda y o n g ’in va portlash xavfi b o ’lgan ob'ektlar 
ju d a k o ’p b o ’lib, ular aholi va hududlar uchun xavf-xatarlar manbai 
hisoblanadi va m uayyan sharoitda FV ga aylanib ketishi m um kin.
O ’zbekiston Respublikasi V azirlar M ahkam asining 1998 yil 27 
oktyabrdagi 455-sonli “Texnogen, tabiiy va ekologik tusdagi 
favqulodda vaziyatlarning tasnifi” to ’g ’risidagi qaroriga asosan 
y o n g ’in-portlash xavfi m avjud b o ’lgan ob'ektlardagi avariyalarga: 
texnologik jara y o n d a portlaydigan, oson yonib ketadigan ham da 
boshqa y o n g ’in uchun xavfli m oddalar va m ateriallar ishlatadigan 
yoki saqlanadigan ob'ektlardagi, odam larning m exanik va term ik 
shikastlanishlariga, 
zaharlanishiga 
va 
o ’limiga, 
asosiy 
ishlab 
chiqarish fondlarining nobud 
b o ’lishiga, favqulodda vaziyatlar 
hududlarida 
ishlab 
chiqarish 
siklining 
va 
odam lar 
hayoti 
faoliyatining buzilishiga olib keladigan avariyalar, y o n g ’inlar va 
portlashlar; odam larning shikastlanishiga, zaharlanishiga v a o ’limga 
olib kelgan ham da qidirish-qutqarish ishlarini o ’tkazishni, nafas 
olish organlarini 
m uhofaza qilishning m axsus anjom larini va 
vositalarini q o ’llanilishini talab qiluvchi k o ’m ir shaxtalaridagi va 
kon-ruda sanoatidagi gaz va chang portlashi bilan b o g ’liq b o ’lgan 
avariyalar, y o n g ’inlar va jin sla r q o ’porilishi kiritilgan.
Y onuvchi m oddaning havo kislorodi bilan oksidlanib, m anba ta'siri 
ostida issiqlik va nur chiqarishi bilan yakunlanadigan jara y o n yonish 
deyiladi.

---

Y onish jarayo ni 2 xil bo'ladi:
1. D iffuziyaii yonish.
2. Kinetik yonish.
Diffuziyaii yonishga sabab b o 'lad ig an narsalarga: y o g ’och, 
k o ’mir, sham kiradi.
K inetik yonishga sabab b o ’luvchi m ahsulotlarga: gaz, neft, spirt 
kiradi.
Y o n g ’in-bu 
nazorat qilib bo'lm ay d ig an hodisa b o ’iib, bebaho m oddiy 
va m adaniy boyliklam i har bir daqiqada y o ’q qiluvchi ofat, ayniqsa u 
fuqarolam ing jo n ig a 
kulfat 
keltiruvchi 
favqulodda 
vaziyatdir. 
Y o n g ’inning kelib chiqishi uchun 3 om ilning bir vaqtni o ’zida bir 
jo y d a b o ’lishning o ’zi kifoya. Ya'ni:
-yonuvchi m odda (neft, atseton, q o g ’oz va b.);
-havo harorati (issiqlik);
-uchqun-alanga (gugurt, uchqun, elektr sim ining qisqa tutashuvi). 
Y ong’inning kelib chiqish om illari.