«h a y o t fa o L iy a t I x a V f siz L ig i»

Y ashin qaytargichlar. 
Elektrostatik zaryadlar xavfini y o ’qotish 
uchun 
sanoat 
uskunalari, 
yengil 
alangalanuvchi 
va yonuvchi 
suyuqliklar saqlanadigan idishlar yerga ulangan b o ’lishi kerak. 
C haqm oq chiqqan vaqtda atm osferada hosil b o ’Iadigan elektr 
kuchlanishlari 150000000 V va tok kuchi 200000 A ga borishi 
m um kin. B unday katta kuchlanish va tok kuchi tasirida yer yuzidagi 
k o ’pgina binolar yonib, buzilib ketishi mum kin.
Q urilish binolarini m uhofaza qilish, odam larning xavfsizligini 
ta'm inlash m aqsadida sanoat korxonalarida yashin qaytargichlar 
o ’rnatiladi. U lar asosan, qaytargich o ’m atiladigan ustun, 
yashin 
tushish qurilm asi, tok o ’tkazgich va yerga ulangan qism lardan iborat 
b o ’ladi. Y ashin qaytargichning ikki xil turi b o ’ladi:
1.sterjensim on;
2.trossim on.
U lar binodan ayri yoki bino ichiga kiritilgan holda o ’rnatiladi. 
S terjen sim on
yashin 
qaytargichlar 
m uhofazalanayotgan 
ob'ekt 
egallagan m aydonga qarab, bitta yoki bir nechta b o ’lishi m um kin. 
T rossim on yashin 
qaytargichlar bino ustiga tortilgan bitta yoki bir 
necha sim lardan iborat b o ’ladi. H ar bir sim ikki tom onidan ustunlarga 
tortiladi va bir tom onlam a yerga ulab q o ’yiladi.
Y ashin qabul qiluvchi sifatida p o ’latdan qilingan sim lar, 
quvurlar, ruxlangan p o ’lat tross va boshqalar qabul qilinishi m um kin.
29

---

Tok o 'tk azgich sifatida p o 'latn in g hoxlagan xili va shaklidan 
k o ’ndalang kesim i 36mm dan kam b o ’lm agan taqdirda foydalanish 
m um kin. O ’rnatganda m ustahkam likni ta'm inlash uchun yashin qabul 
qilish qurilm asi va tok o ’tkazgichlar kavsharlanadi.
Y ashin qaytargichning m uhofazalash xususiyati uning elektr 
tokini yaxshi o ’tkazuvchanligi va yerga chuqur o ’rnatilgan m etall 
qism lar orqali yashinni yerga o ’tkazib yuborishiga asoslangan. B unda 
yashin qaytargich m uhofazalanayotgan 
binoga nisbatan baland 
o ’m atilgan b o ’lganligi va uning elektr toki oqib o ’tishiga qarshiligi 
kam b o ’lganligi uchun yashin binoga zarar yetkazm ay yerga o ’tib 
ketadi. Y ashin qaytargich m uhofaza qilayotgan hududning m uhofaza 
qilish koeffitsienti 0.99 ga teng.