H. A. Jamolxonov



Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/395
Sana01.01.2022
Hajmi2,28 Mb.
#299352
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   395
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili jamolxonov

p
axta-
t
axta (so’z boshida, unlidan oldin), o
p
a-
o
t
a (intervokal holatda), to
p
moq-to
t
moq                              (so’z o’rtasida,sonordan 
oldin), i
p
-i
t
 (so’z oxirida); 
s
im-
sh
im (so’z boshida, unlidan oldin), a
s
ir-a
sh
ir (intervokal 
holatda), o
s
moq-o
sh
moq                            (so’z o’rtasida,sonordan oldin), tu
s
-tu
sh
 (so’z 
oxirida) kabi. Bunday doimiylik, barqarorlik oppozitsiyaning har ikkala a’zosi jarangsiz 
bo’lganda ko’proq uchraydi. 
             Zidlanishning  bu  turi  ayrim  manbalarda  «konstant  opppzzitsiya»  deb  ham 
nomlanadi.
18
 2. 
Neytrallashuvchi (mo’’tadillashuvchi) opppzzitsiya.
 Bunday oppozitsiya 
a’zolari  kuchli  pozitsiyada  (mas.,  undoshlar  so’zning  boshida,  ikki  unli  orasida  yoki 
unlidan  oldin  qo’llanganda)  o’zlarining  farqlanish  belgilarini  yo’qotmaydi: 
bol
  va 
pol
 
(b-p), 
dor
  va 
tor
  (d-t)  kabi.  Kuchsiz  pozitsiyada  (mas.,  so’z  oxirida)  esa  ular 
neytrallashadi: «tub»dagi «b» undoshi jarangsiz «p»tarzida (tub >tup kabi),  «qad»dagi 
«d» esa jarangsiz «t» tarzida (qad > qat kabi) talaffuz qilinadi, natijada, «b-p» va «d-
t»ga  xos    «jarangli-jarangsiz»lik  farqlanish  belgisi  yo’qolib,  shu  fonemalarga  xos 
umumiy  (integral)  belgilar-  «b-p»dagi  «lab-lab,  portlovchi»lik,  «d-t»dagi  «til  oldi-
dental,  portlovchi»lik  xususiyatlari  saqlanadi.  Kuchsiz  pozitsiyadagi  neytrallashuv 
tufayli yuzaga kelgan tovush o’zaro zidlanishda bo’lgan ikala fonemaning bir umumiy 
vakili – varianti sanaladi, fonemalarning o’zi esa variantga nisbatan arxifonema bo’ladi: 
                                                      

Download 2,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish