H. A. Jamolxonov


-§.  Frazemaning  mazmun  plani



Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet347/395
Sana01.01.2022
Hajmi2,28 Mb.
#299352
1   ...   343   344   345   346   347   348   349   350   ...   395
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili jamolxonov

152-§.  Frazemaning  mazmun  plani
  uning  nimanidir  nomlashi,  ifodalashi, 
anglatishidir.  Masalan, 
og’zi-qulog’ida 
frazemasining  mazmun  planida  "xursand" 
ma’nosi ifodalangan. 
Frazemaning mazmun plani albatta ko’chma ma’noga asoslanadi, aks holda uning 
to’g’ri  ma’noli  turg’un  birikmalardan 
(elektron  hisoblash  mashinasi,  kvadrat  uyalab 
ekish
 kabi sostavli terminlardan) farqi qolmaydi. 
Frazemaning  mazmun  planidagi  ma’no 
frazeologik  ma’no
  hisoblanadi.  Qiyos 
qiling:  leksemaning  mazmun  planida-"leksik  ma’no";  frazemaning  mazmun  planida-
"frazeologik  ma’no".  Frazeologik  ma’no  leksik  ma’nodan  murakkabroqdir,  chunki  u 
frazema tarkibidagi so’zlar bog’lanishidan kelib chiqadi va umumlashgan bo’ladi. 
Frazemaning  semantik  tarkibida  frazeologik  ma’nodan  tashqari,  uslubiy  bo’yoq 
ham mavjud bo’ladi. Masalan, 
to’nini teskari kiymoq
 frazemasining semantik tarkibida 
"o’chakishmoq"  (frazeologik  ma’no)  bilan  birga  "qaysarlik"  semasi  (uslubiy  bo’yoq) 
ham  bor. 
To’rt  tomoni  qibla 
frazemasida  "qayoqqa  xohlasa  ketaversin"  ma’nosi  bilan 
birga  salbiy  baho  (uslubiy  bo’yoq)  ham  ifodalangan. 
Chehrasi  ochiq
  frazemasining 
semantik tarkibida esa "xushtabiat" ma’nosi ijobiy baho (uslubiy bo’yoq) semasi bilan 
qoplangan. 
Salbiy yoki ijobiy baho semalari, odatda, frazemalarning mazmun planida bo’rtib 
turadi, bu omil frazemalardan nutqiy ta’sirchanlikni ta’minlovchi uslubiy vosita sifatida 
foydalanish  imkonini  beradi, ayniqsa, badiiy  asar tilida  bunday  birliklarning  roli katta. 
M i s o l l a r:
 Bir umr qulingiz bo’lmasam, kalomullo ursin, ko’zim ochildi, aka!
 (T.M.) 
Rangi quv o’chib, yupqa lablari titrab, ko’zlarining paxtasi chiqib ketdi. 
(H.N)  
Ba’zi  frazemalarda  qonun  hujjatlari  tiliga  ixtisoslashish,  terminlashish  ham 
uchraydi.  Bunday  paytlarda  frazema  ma’nosida  neytrallashish  yuz  beradi,  uslubiy 
bo’yoq sustlashib, oxiri tushib qoladi. Buni jinoyat-protsessual kodeksida qo’llanadigan 
aybini  bo’yniga  qo’ymoq,  aybiga  iqror  bo’lmoq 
kabi  termin  "frazemalar"da  ko’rish 
mumkin.  

Download 2,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   343   344   345   346   347   348   349   350   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish