H. A. Jamolxonov

134-§.Kasb-hunar  leksikasi
  ijtimoiy  mehnatning    u  yoki  bu  turiga,  ishlab 
chiqarish,  ilm-fan,  adabiyot-san’at  va  hokazo  sohalarga  oid  narsa-hodisa  hamda 

---

159 
 
tushuncha  nomlaridir: 
degrez
-«qozon,  omoch  tishi  va  boshqa  cho’yan  asboblar 
quyuvchi  usta», 
kavshar
-«metall  buyum,  detal  va  sh.k.ni  bir-biriga  ulash  uchun 
ishlatiladigan  metall  yoki  qotishma», 
changchi,  urug’chi,  gultoj 
(botanikaga  oid 
tushuncha  nomlari)  kabi.  Bular  tilshunoslikda 
professionalizmlar 
yoki 
professional 
leksika
 deb  ham  ataladi. Professional leksikaning ilm-fanga, texnikaga, adabiyotga oid 
qismi 
terminlar 
deb  ham  nomlanadi: 
fonema,  morfema,  semema
  (tilshunoslik 
terminlari), 
tangens,  sinus,  teorema,  katet
  (matematika  terminlari)  kabi.  («Terminlar» 
mavzuiga ham qarang.).  
Kasb-hunar  leksikasi  (professionalizmlar),  asosan,  muayyan  sohaga  oid  og’zaki 
va  yozma  matnlarda  faol  qo’llanadi,  umumtil  doirasida  esa  ular  ancha  passiv  bo’ladi. 
Bunday  qatlam  leksemalarining  ishlatilish  doirasidagi  chegaralanish  shu  bilan 
belgilanadi.  
135-§.
  Kasb-hunar  leksikasidan  badiiy  asar  tilida  ma’lum  uslubiy  maqsadlarda 
foydalanish holatlari ham uchraydi. Masalan:  
Payshanba  –  maosh  kuni  edi.  Peshindan  keyin  atrofi  taxta  devor  bilan  omonat 
o’ralgan  qurilish  hovlisiga  chang-to’zon  ko’tarib  «ZIL»  mashinasi  kirib  keldi. 
Chekkadagi  ko’chma  vagoncha  oldida  voshillab  to’xtadi.  Kabina  eshigi  ochilib, 
qo’ltig’iga  qora  sumka  qistirgan  kassir  qiz  –  Faya  sakrab  tushdi.  Vagoncha  zinasiga 
pildirab chiqib, baqirdi: 
-Yigitlar, kelig’iz, zarplata olig’iz! 
Betonchi  Safar  aka  ayiqdek  lapanglab  vagoncha  tomonga  birinchi  bo’lib  yurdi. 
Ketidan payvandchimiz Ikrom aka. Uning ketidan Erkin degan takellajchi yigit. 
(O’.H.) 
Yuqoridagi  matn  parchasida  qurilishdagi  bir  epizod  yoritilganligi  tufayli,  unda 
betonchi,  vagoncha,  payvandchi,  takellajchi
  kabi  qurilish  leksikasiga  oid  so’zlar 
ishlatilgan.