H. A. Jamolxonov

Leksik ma’no taraqqiyoti 
 
Adabiyotlar
:  4[67-70],  11[21-26],  19[73-78],  26[26-29],  27[81-89],  84[49-
51], 98[29-32].  
 
92-§.Leksik  ma’no  taraqqiyoti  haqida  umumiy  ma’lumot.
  So’zning  leksik 
ma’nosi  qotib  qolgan,  o’zgarmas  hodisa  emas,  u  ancha  barqaror  bo’lsa-da,  ma’lum 
omillar ta’sirida, uzoq yillar davomida o’zgarishi mumkin. Bunday o’zgarishlarga sabab 
bo’ladigan omillar ikki xildir: 1) ekstralingvistik (nolisoniy) omillar – ijtimoiy-iqtisodiy 
hayot, ong, tafakkur rivoji va b.lar. Masalan, 
oyoq
 so’zi dastlab inson a’zolaridan birini 
nomlagan,  keyinchalik  u
 
xontaxta,  kursi,  stol,  stul,  karavot  kabi  mebellarning 
«oyog’i»ni ham atay boshlagan: 
xontaxtaning oyog’i, kursining oyog’i, stolning oyog’i, 
karavotning  oyog’i
 
kabi.  Bunga  inson  yashab  turgan  muhitda  turli-tuman  mebel-
jihozlarning  paydo  bo’lganligi,  shu  bilan  bog’liq  ravishda  inson  ongida  yangi 
tasavvurlarning  yuzaga  kelganligi,  nihoyat,  til  bilan  ijtimoiy  hayot,  ong  va  tafakkur 
o’rtasidagi  murakkab  aloqalar  sabab  bo’lgan;  2)  lingvistik  (lisoniy)  omillar  –  til 
birliklarining  til  sistemasi  ichidagi  munosabatlari.  Masalan,  tilning  lug’at  boyligidagi