H. A. Jamolxonov

31-§. Ayrim unlilar tavsifi:
 
  
"i"  fonemasi
-  yuqori  tor,  old  qator,  lablanmagan  unli.  Bu  fonema  so’zning 
barcha  bo’g’inlarida  uchraydi; 
ichki       
(birinchi  va  oxirgi  bo’g’inlarda), 
tirikchilik 
(birinchi,  ikkinchi,  uchinchi  va  oxirgi  bo’g’inlarda)  kabi.  U  chuqur  til  orqa  q,g’,x 
undoshlari bilan yonma-yon kelganda yo’g’on (orqa qator) unli tarzida, boshqa barcha 
pozitsiyalarda esa ingichka (old qator) unli sifatida talaffuz qilinadi. Qiyos qiling: 
kir 
va
 
qir,  tarkib 
va
  targ’ib,himmat 
va
  xilvat 
  kabi.  Urg’usiz  bo’g’inda  kuchsizlanadi: 
biroq, 
bilan  (bъr  q,bъlәn)
  kabi.  So’zning  oxiridagi  ochiq  bo’g’inda  bir  oz  kengayadi; 
bordi>borde, ketdi > kette kabi; 
"e" fonemasi
 – o’rta keng, old qator, lablanmagan unli. Bu fonema bir bo’g’inli 
so’zlarda  (
men,sen,besh
  kabi),  ko’p  bo’g’inli  so’zlarning  birinchi  bo’g’inida 
(
beshik,etik,telpak
 kabi) ko’proq qo’llanadi. 
Tobe,tole,voqe,foye,telefon,  televizor
  kabi  o’zlashma  so’zlarda  qo’llangan    "e" 
unlisi etimologik jihatdan o’zbekcha  "e" ning o’zi emas. 
O’zbekcha  "e" 
ekin,eshik 
so’zlarining  boshidagi  to’la  ochiq  bo’g’inda, 
shuningdek, 
ertak,  ellik
  kabi  so’zlar  boshidagi  berkitilmagan  bo’g’inda  ochiqroq 
talaffuz etiladi, 
begzod, mergan
 kabi so’zlar boshidagi to’la yopiq bo’g’inda yumuqroq 
bo’ladi; 
xez,  xezlamoq
  kabi  so’zlarda  (chuqur  til  orqa 
x
  undoshi  bilan  yonma-yon 
kelganda) esa orqa qator, yo’g’on unli tarzida aytiladi; 
"a"  fonemasi
  -  quyi  keng,  old  qator,  lablanmagan  unli.    So’zning  barcha 
bo’g’inlarida kela oladi: 
anor
  (birinchi  bo’g’inda),
  telpak
  (ikkinchi,  oxirgi  bo’g’inda),
 
nafaqa
  (so’zning  uchala  bo’g’inida)  kabi.  Bu  fonema  ham,  boshqa  unlilarda 
bo’lganidek, chuqur til orqa