H. A. Jamolxonov


-§.  Arxaiklashish  hodisasining  grammatik  birliklarda  uchrashi



Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet328/395
Sana01.01.2022
Hajmi2,28 Mb.
#299352
1   ...   324   325   326   327   328   329   330   331   ...   395
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili jamolxonov

140-§.  Arxaiklashish  hodisasining  grammatik  birliklarda  uchrashi. 
Arxaiklashish  hodisasi  tilning  grammatik  birliklarida,  xususan,  affiksal  morfemalarda 
va  shu  morfemalar  ishtirokida  shakllangan  grammatik  formalarda  ham  uchraydi. 
Masalan:  fe’lning  sifatdosh  shakllari  qadimgi  turkiy  tilda  «-mish»  va        «-mыsh» 
(
Tәnrid
ә
 bolmыsh turk Bilgә qag’an
. – «Tangridan bo’lgan turk Bilga xoqon»), «-duq» 
va  «-dük»,  «-tuq»  va  «-tük»  (
barduq  yerd
ә-  «borgan  yerda», 
boltuqda
  –«bo’lganda») 
morfemalari  vositasida  yasalgan
126
,  hozir  esa  bu  funksiyada,  asosan,  «-gan»  affiksi 
qo’llanadi:  (
bo’lgan,  borgan 
kabi),  «-duq»  va    «-dük»,  «-tuq»  va  «-tük»  morfemalari 
esa 
grammatik (affiksal) arxaizmga
 aylangan. Ba’zi morfemalar hozirgi tilda bor bo’lsa-
da,  ularning  talaffuzi  eskirgan  bo’ladi: 
«Yana  bir  Mahmud  barlos  edi.  Navandokliq 
barloslardindur. Sulton Abusaiy Mirzo qoshida ham bek edi. Sulton Abusaid Mirzog’a 
Iroq  viloyati  musaxxar  bo’lg’onda  Kirmonni  Mahmud  barlosg’a  berib  edi...»
 
(«Boburnoma»dan).  Bu  gapda  qo’llangan  «-din»,  «-dur»,          «-g’a»,  «-g’on» 
morfemalari  hozirgi  «-dan»,  «-dir»,  «-ga»,  «-gan»  morfemalarining  eskirgan  talaffuz 
variantlaridir,  bunday  variantlar  tilshunoslikda 
fonetik-grammatik  arxaizmlar
  deb  ham 
yuritiladi.  
141-§


Download 2,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   324   325   326   327   328   329   330   331   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish