H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

20-§.Fonemika, yuqorida aytib o’tilganidek, fonologiyaning bir qismidir, u fonlarning fonemalarga birlashuvini o’rganadi.
Fonema so’zlar, morfemalar va grammatik shakllarning tovush qobig’ini farqlash orqali ularning ma’nolarini tafovutlash vazifasini bajaradigan eng kichik segment birlikdir. Masalan, or so’zi tarkibida ikkita segment birlik ("o" va "r" fonemalari) bor; zor, ozor, bozor so’zlari tarkibida esa ularning soni ko’proq: 3ta ("zor"da),4ta("ozor"da) va 5ta ("bozor"da) kabi. Bu holat yuqoridagi so’zlarning tovush qobig’ini (fonetik qiyofasini) va ma’nosini farqlash imkonini bermoqda. Bunday holni "-man" va "-san" morfemalarida, boraman va borasan kabi grammatik shakllarda ham ko’ramiz: ularda fonemalar miqdori ortmasa-da, fonema turlari o’zgarmoqda ("-man"da "m" fonemasi, "-san"da esa "s" fonemasi qo’llangan), natijada morfema va so’z shakllarining tovush qobig’i va ma’nolari farqlanmoqda.