Guruhi: Ism-Familiyasi Ball

1.Java Virtual Machine (JVM)

2.Java Development Kit (JDK).

3.Java runtime environment (JRE)

2) Dasturning to’planishi javac compiler (to’plovchisi) tomonidan bajariladi, javac java development kit (JDK) ning ichida keladigan boshlang’ich java kompayleri (to’plovchisi). U kiritish sifatida java dasturni oladi va chiqish sifatida java bayt kodini yaratadi.
3) Uchinchi bosqichda, JVM kompayler (to’plovchi) tomonidan yaratilgan bayt kodni ijro etadi ya’ni ishga tushiradi. Bu dastur ishga tushurish bosqichi deb nomlanadi.
Har qaysi operatsion sistema turli xil JVM ga ega, bayt kodning ishga tushirilishidan keyingi ular ishlab chiqaradigan natija barcha operatsion sistemalarda bir xil. Shuning uchun ham biz javani mustaqil platform tili deb chaqiramiz.
Yuqorida muhokama qilinganidek, JDK ning javac to’plovchisi java sors kodini bayt kodga to’playdi va shundan keyin u JVM tomonidan ijro qilinishi mumkin. O’sha bayt kod to’plovchi tomonidan biron .class faylida saqlanadi.
JVM ni tushuntirish jarayonida JDK so’zidan foydalandik, endi o’sha JDK nima?
JDK Java development Kit ya’ni Java ni rivojlantiruvchi asboblar to’plami degani. JDK JRE(java runtime environment)-java ish vaqti muhiti, to’plovchilar, va JavaDoc, Java debugger kabi turli xil asboblarni o’z ichiga oladi. Java dasturni yaratish, to’plash va yuritish uchun, kompyuteringizda JDK ni o’rnatib olishingiz kerak bo’ladi.
Javada Dastur tuzish uchun birinchi JDK ni kompyuterimizga o’rnatib olishimiz kerak. Buni www.oracle.com/technetwork/java/javase/downloads/index.html
saytidan yuklab olishimiz mumkin. Yuklab olish jarayonida Qanday kompyuter sistemasidan foydalanayotganimizga ahamiyat berishimiz kerak (Windows, Linux, Mac OS X).
JDK ni yuklab, o’rnatib bo’lganimizdan keyin uni cmd bilan bog’lashimiz kerak ya’ni o’sha biz o’rnatgan JDK ning joyini (yo’nalishini) cmd ga ko’rsatib qo’yishimiz lozim. Bu uchun jdk o’rnatilgan joyga boramiz ya’ni Java fayliga, bu yerdan jdk fayliga kiramiz va bu faylning ichidagi bin fayliga kiramiz.

• 
  
  

Yuqorida aynan o’sha joyning manzilini (c:\Program Files\Java\jdk-12.0.2\bin\) ko’rsatadigan joyiga borib bu manzilni nusxasini olamiz va shu bilan buyerda qiladigan ishimiz tugaydi.
Endi windows tugmasini bosamiz компьютер ning ustida sichqonchaning o’ng tugmasini bosamiz. Своства(properties) bo’limini tanlaymiz. (ish stolidan xam amalga oshirsa bo’ladi.)
Buyerdan, yuqori chap tomonda joylashgan “Дополнительные параметры системы” (Advenced system setting) ga kiramiz va yangi window ochiladi.
Bu oynaning past qismidagi “переменные среды” (Environment Variables) ga kiramiz.

• 
  
  
• 
  Sozdat tugmasiga bozamiz
  
• 
  
• 
  
  

Bu safar ham kichik oyna ochiladi, bu oynada ikkita yoziladigan joy bor: “имя переменной (Variable name)” va “значение переменной Variable value”. “имя переменной (Variable name)” ga “ Path” so’zini yozamiz, “значение переменной Variable value”ga esa biroz oldin nusxasini(copy) olgan narsamizni qo’yamiz va shu bilan barcha windowda

“OK” tugmasini bosib
chiqamiz.

• 
  
  

Sors kodimizni yozishimiz uchun biron-bir Text editor (Linux sistemali uchun vi va emacs,
Windows sistemali uchun Bloknot, Notepad, Textpad va Jedit) va boshqa dasturlardan foydalanishimiz mumkin.
Windows operatsion sistemasi uchun Bloknot dan foydalanib birinchi dasturni yozish.
Bloknotni ochib quyidagi kodlarni yozib olamiz:

• 
  
• 
  
• 
  
  

Buyerda SalomJava klass(sinf) nomi, bundan keyingi va shu kod oxiridagi figurali qavslar bu klasning tana qismi hisoblanadi. Java dasturlash tilida dastur yaratish uchun eng kamida bitta klass bo’lishi shart va yana bitta “main” metodi.
Shu faylni saqlab qo’yishda extiyot bo’lish kerak faylga nom berilgandan keyin .java deb yozib qo’yish kerak. Shu tarzda ish stoliga saqlaymiz. Masalan. SalomJava.java
Windows tugmasini bosib “search” dan “cmd” ni qidiramiz. Topganimizdan so’ng “cd” ni yozamiz va joy tashlab Desktop ni yozamiz, endi “Enter” tugmasini bosamiz va shu bilan biz ish stolini ichidamiz. Biz saqlab qo’ygan fayl ish stolidada bor yo’qligini tekshirish uchun “dir” so’zini yozamiz va “Enter” ni bosamiz,
Ish stoli ichidagi barcha fayllarni ko’rishimiz mumkin, shu bilan birgalikda biz saqlab qo’ygan faylni ham. Bu faylni oldin kompayl qilamiz ya’ni o’sha commond promptda javac SalomJava.java ni yozib undan keyin “Enter” tugmasini bosamiz.
Endi Desktopda yangi fayl ochilganini ko’rishimiz mumkin va bu .class fayl hisoblanadi. Klass faylimiz tayyor, Endi yana cmd ga java SalomJava ni yozib undan keyin “Enter” tugmasini bossak, “ Salom Java” yozuvini ko’rishimiz mumkin.

• 
  

• 
  

Dasturimiz natijasi