Guruh talabasi Hamidjonov Botirjonning

610-19 guruh talabasi

Hamidjonov Botirjonning

Operatsion tizimlar fanidan

tayyorlagan Mustaqil ishi
Operatsion tizimlar tarixi — birinchi kompyuterlarda operatsion tizimlar boʻlmagan. Oʻsha davrda birinchi kompyuterlarda ishlaydigan har bir dastur kompyuterda ishlash uchun zarur boʻlgan barcha kodlarni oʻz ichiga olishi, oʻrnatilgan apparat bilan aloqa qilish va dastur bajarishi kerak boʻlgan hisob-kitoblarni bajarishi kerak edi. Bu holat hatto eng oddiy dasturlarni ham juda murakkab holga keltirardi.
Ushbu muammoga javoban markaziy kompyuterlar egalari kompyuterga kiritilgan dasturlarni yozish va bajarishni osonlashtiradigan tizimli dasturiy taʼminotni ishlab chiqa boshladilar va shu bilan birinchi operatsion tizimlar dunyoga keldi.
Operatsion tizimlar evolyutsiyasi yettita asosiy bosqichdan oʻtgan (jadvalda koʻrsatilgan):
Klassik operatsion tizimlar

Asosiy bosqichlari	Operatsion tizim nomi
I. Open shop	IBM 701 open shop (1954)
II. Ommaviy ishlov berish (Batch Processing)	BKS system (1961)
III. Multidasturlash (Multiprogramming)	Atlas supervisor (1961) B5000 system (1964) Exec II system (1966) Egdon system (1966)
IV. Vaqt taqsimoti (Time sharing)	CTSS (1962) Multics file system (1965) Titan file system (1972) Unix (1974)
V. Bir vaqtning oʻzida dasturlash (Concurrent Programming)	THE system (1968) RC 4000 system (1969) Venus system (1972) Boss 2 system (1975) Solo system (1976) Solo program text (1976)
VI. Shaxsiy hisoblash (Personal Computing)	OS 6 (1972) Alto system (1979) Pilot system (1980) Star user interface (1982)
VII. Taqsimlangan tizimlar (Distributed Systems)	WFS file server (1979) Unix United RPC (1982) Unix United system (1982) Amoeba system (1990)

Mundarija

• 
  1Tarixi
  
  • 
    1.1Birinchi operatsion tizim
    
• 
  2Meinfreymlar uchun operatsion tizim
  
  • 
    2.1Toʻplamni qayta ishlash
    
  • 
    2.2Vaqtni taqsimlash va koʻp vazifalarni bajarish
    
  • 
    2.3Toʻla taqsimlash
    
• 
  3Operatsion tizimlar evolyutsiyasi
  
  • 
    3.1Birinchi davr (1945-1955-yillar)
    
  • 
    3.2Ikkinchi davr (1955-1965-yillar)
    
  • 
    3.3Uchinchi davr (1965-1980-yillar)
    
  • 
    3.4Toʻrtinchi davr (1980-yildan buyon)
    
• 
  4Operatsion tizimlarning yoyilishi
  
  • 
    4.1Unix
    
  • 
    4.2Linux
    
  • 
    4.3OS/2
    
  • 
    4.4Windows
    
  • 
    4.5Mac OS
    
  • 
    4.6Mobil operatsion tizimlar
    
• 
  5Manbalar
  

Birinchi operatsion tizim

Kompyuterlar uchun birinchi operatsion tizim GM-NAA deb atalgan. U 1955-yilda General Motors vakili Robert Patrik hamda North American Aviation vakli Ouen Mok tomonidan tuzilgan. U tizim monitorlariga asoslangan va faqat katta mashinalarda ishlashga moʻljallangan. GM-NAAʼning asosiy vazifasi eski dastur tugashi bilan yangi dasturni avtomatik ravishda bajarishdan iborat boʻlgan.

Meinfreymlar uchun operatsion tizim

Meinfreym — bu katta hajmdagi maʼlumotlarni qayta ishlash va katta hajmdagi maʼlumotlarni saqlash uchun moʻljallangan. Shuningdek, katta hajmdagi xotiraga ega boʻlgan yuqori unumdor kompyuter (superkompyuter)dir. Dastlabki meinfreym kompyuterlar 1940-1950-yillarda ishlab chiqarilgan boʻlib, birinchisi ENIAC kompyuteri 1947-yilda AQSHda ishlab chiqarilgan va u operatsion tizimlarga ega emas edi. Keyinchalik 1964-yilda IBM tomonidan yaratilgan boʻlib, u IBM System/360 deb nomlangan.
Meinfreymlar bugungi kunda ham mavjud boʻlgan yirik korporativ maʼlumotlar markazlarida katta, koʻp qirrali mashinalar koʻrinishidagi butun zallarni egallagan. Bunday kompyuterlar shaxsiy kompyuterlardan maʼlumotlarni kiritish-chiqarish hajmi bilan farq qiladi. Meinfreymlar kuchli veb-serverlar, yirik onlayn-doʻkonlar uchun serverlar va korxonalararo tranzaktsiyalar uchun serverlar sifatida ishlatiladi.
Meinfreymlar uchun operatsion tizimlar birinchi navbatda, bir vaqtning oʻzida koʻplab amallarni qayta ishlashga qaratilgan boʻlib, ularning aksariyati juda katta hajmdagi kiritish-chiqarish maʼlumotlari (I/O)ni talab qiladi. Meinfreymlar uchun operatsion tizimlarning uch turi mavjud:

• 
  Toʻplamni qayta ishlash;
  
• 
  Vaqtni taqsimlash va koʻp vazifalarni bajarish;
  
• 
  Toʻla taqsimlash.
  

Toʻplamni qayta ishlash

Toʻplamni qayta ishlovchi operatsion tizim deganda foydalanuvchi ishlari kirish qurilmalarida ketma-ket partiyalar sifatida qayta ishlash uchun taqdim etiladigan va qayta ishlash jarayonida foydalanuvchi va uning ishi oʻrtasida hech qanday oʻzaro taʼsir boʻlmagan tizim tushuniladi. Partiya rejimi kompyuterning periferik uskunasiga maksimal yuklanishdan foydalanadi.

Vaqtni taqsimlash va koʻp vazifalarni bajarish

Vaqtni taqsimlash bir nechta masofaviy foydalanuvchilarga bir vaqtning oʻzida kompyuterda oʻz ishlarini bajarishga imkon beradi, masalan, katta maʼlumotlar bazasiga soʻrovlar yuborishda qoʻl keladi. Bu funksiyalarning barchasi bir-biri bilan chambarchas bogʻliq va koʻpincha universal mashinalarning operatsion tizimlari ularni yaxlit holda bajaradi. Umumiy maqsadli mashinalar uchun operatsion tizimga OS/360ʼning vorisi OS/390 misol boʻla oladi. Biroq, ushbu operatsion tizimlar UNIX operatsion tizimining Linux kabi variantlari tomonidan bosqichma-bosqich toʻxtatilmoqda.

Toʻla taqsimlash

Koʻp foydalanuvchili tizimlarning rivojlanishi dasturning oʻzida oʻzgarishlardan qochib, vakolatlarni ajratish bilan bogʻliq muammolarni hal qilishni talab qildi. Protsessor ishlab chiquvchilari ikkita protsessor rejimiga ega arxitekturani taklif qilgan operatsion tizimlarda vakolatlar — „haqiqiy“ (bunda kompyuterning butun manzil maydoni bajariladigan dastur uchun mavjud) va „himoyalangan“ (bunda manzil maydoniga kirish imkoniyati dasturning boshlanishida bajarilishi uchun ajratilgan diapazon bilan cheklangan)ni ajratishni qoʻllab-quvvatladilar.