Guruh: iit-92talabasi. Bajardi: Atayeva Karima



Download 0,85 Mb.
Sana06.03.2020
Hajmi0,85 Mb.
#41737
Bog'liq
KARIMA MUSTAQIL ISHI MOLIYA VA KREDIT

O’zbekiston Respublikasi Oliy Ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti “Iqtisodiyotda axborot tizimlari”fakulteti “Moliya va kredit” fanidan MUSTAQIL ISHI. Mavzu: Jahon molliyaviy-iqtisodiy inqirozlari.

Guruh:IIT-92talabasi.

Bajardi:Atayeva Karima.

REJA:

Kirish

1.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi: ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati.

2.Moliyaviy- iqtisodiy inqiroz sharoitida mintaqalar va mamlakatlarining ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishi.

3.O’zbekistonda inqirozga qarshi choralar dasturining ishlab chiqilishi va uning ahamiyati.

Kirish

Jamiyat boshqaruvini erkinlashtirishga, davlat tomonidan nazorat, tartiblash funktsiyasini zaiflashtirish iqtisodiyotni tartibga solishda bilvosita usullar, jumladan, rivojlangan mamlakatlar tajribasida keng kuzatiladigan moliyaviy vositalardan foydalanishga keng yo’l ochib beradi. Moliyaviy dastaklar ahamiyati oshib borayotgan sharoitda esa, aynan moliyaviy tuzilmalar (birinchi galda bankdan tashqari moliya institutlari) erkinlashtirish ob’ektiga aylanib, davlat nazorati tizimidan chetga chiqa boshlaydi.

1.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi: ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati.

XX asrning so’nggi o’n yilligi va XXI asr boshida jahon iqtisodiyotida xalqaro iqtisodiy munosabatlar rivojlanishi mutlaqo yangi sifat o’zgarishlarini boshlab berdi. O’tgan asrning 90-yillari boshlarida jahon siyosiy xaritasida ro’y bergan jarayonlar paradigmasida ko’p qutbli tizimni shakllantirish sari qo’yilgan qadam, jahon xo’jaligi tizimining tubdan qayta qurilishiga olib keldi. Xalqaro mehnat taqsimoti va ixtisoslashuv jarayonlari sezilarli darajada chuqurlashdi, xalqaro savdo, mehnat va kapitalning xalqaro harakati sur’atlari o’sdi. Keyingi chorak asr davomida dunyo xo’jaligida transmilliy korporatsiyalar (TMK) soni sezilarli darajada ko’payib, ular soni 64 mingdan oshib ketdi.

Xalqaro valyuta fondi ma’lumotlariga ko’ra, 12 yillik davrni o’z ichiga olgan – 1990-2002 yillarda yalpi ichki mahsulot jahon xo’jaligida 42,3 foizga, rivojlangan mamlakatlarda 37,2 foizga, shu jumladan, AQSHda 41,7 foizga, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa 51,3 foizga o’sgan bo’lsa, 6 yillik oraliqdagi – 2002-2008 yillarda YaIMning o’sish sur’ati jahon xo’jaligida 33,9 foizni, rivojlangan mamlakatlarda 17,6, AQSHda 18,3 foizni, rivojlanayotgan mamlakatlarda 59,7 foizni tashkil etgan. Lekin o’sish sur’atlari qanchalik bo’lmasin, keyingi yigirma yil davomida rivojlangan mamlakatlar to’lov balansidagi joriy operatsiyalar bo’yicha qoldiq manfiy ko’rsatkichda saqlanib qolinganligi jahon moliya tizimidagi muvozanatning tubdan o’zgarganligini ko’rsatadi.

Xalqaro valyuta fondi ma’lumotlariga ko’ra, 12 yillik davrni o’z ichiga olgan – 1990-2002 yillarda yalpi ichki mahsulot jahon xo’jaligida 42,3 foizga, rivojlangan mamlakatlarda 37,2 foizga, shu jumladan, AQSHda 41,7 foizga, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa 51,3 foizga o’sgan bo’lsa, 6 yillik oraliqdagi – 2002-2008 yillarda YaIMning o’sish sur’ati jahon xo’jaligida 33,9 foizni, rivojlangan mamlakatlarda 17,6, AQSHda 18,3 foizni, rivojlanayotgan mamlakatlarda 59,7 foizni tashkil etgan. Lekin o’sish sur’atlari qanchalik bo’lmasin, keyingi yigirma yil davomida rivojlangan mamlakatlar to’lov balansidagi joriy operatsiyalar bo’yicha qoldiq manfiy ko’rsatkichda saqlanib qolinganligi jahon moliya tizimidagi muvozanatning tubdan o’zgarganligini ko’rsatadi.

O’zbekiston sharoitida XXI asrning dastlabki yillari iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish, iqtisodiyotning raqobatdoshligini, xavfsizligini ta’minlash, jahon bozorida o’z o’rnini egallashiga erishish, mamlakatda aholi turmush darajasi va uning sifat ko’rsatkichlarini muttaasil oshirib borishning navbatdagi bosqichi sifatida jamiyatni erkinlashtirishga alohida e’tibor qaratilganligi bejiz emas. Ayni vaqtda mamlakatimizda liberallashuvga ijtimoiyiqtisodiy rivojlanishning mantiqiy davomi – jamiyatni, iqtisodiyotni modernizatsiyalash munosabatlarining debochasi sifatida ham qaraladi.

O’zbekiston sharoitida XXI asrning dastlabki yillari iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish, iqtisodiyotning raqobatdoshligini, xavfsizligini ta’minlash, jahon bozorida o’z o’rnini egallashiga erishish, mamlakatda aholi turmush darajasi va uning sifat ko’rsatkichlarini muttaasil oshirib borishning navbatdagi bosqichi sifatida jamiyatni erkinlashtirishga alohida e’tibor qaratilganligi bejiz emas. Ayni vaqtda mamlakatimizda liberallashuvga ijtimoiyiqtisodiy rivojlanishning mantiqiy davomi – jamiyatni, iqtisodiyotni modernizatsiyalash munosabatlarining debochasi sifatida ham qaraladi.

Iqtisodiyotdagi inqiroz mazmunan kelib chiqishiga ko’ra asosan ikki turga bo’linadi:

Iqtisodiyotdagi inqiroz mazmunan kelib chiqishiga ko’ra asosan ikki turga bo’linadi:

a) ishlab chiqarishning ortiqchaligi va bozorning to’yinganlik darajasining ortishi;

b) taklifning talabdan ortda qolishi, kam ishlab chiqarish yoki bozor taqchilligi natijasida.

Ishlab chiqarish hajmining qisqarishi ish o’rinlarining qisqarishiga, bu esa o’z navbatida uy

Ishlab chiqarish hajmining qisqarishi ish o’rinlarining qisqarishiga, bu esa o’z navbatida uy

xo’jaliklarining to’lovga qobillik darajasiga salbiy ta’sir ko’rsatib, mavjud talab hajmining yanada pasayishiga moyillik uyg’otadi. Pirovardda ishsizlik o’sadi, moliya-kredit munosabatlari izdan chiqadi, tavakkalchilik xavfi kengayib, foiz stavkalari oshadi, lekin bu investitsiya oqimi kamayishiga xalal bermaydi, aholi turmush darajasi pasayib boradi.

Bozor taqchilligi bilan bog’liq inqirozlar odatda raqobatlashmagan, yuqori monopollashgan hamda ma’muriy-buyruqbozlik hukm surgan iqtisodiy muhitda yuzaga keladi. Bozorning monopollashuv darajasining yuqoriligi sharoitida monopol korxonalar va ishlab chiqaruvchilar manfaatlari tovarlar hajmi, assortimenti bilan emas, balki, kam hajmdagi tovar va unga qo’yilgan yuqori narxlarda o’z ifodasini aks ettiradi.

Bozor taqchilligi bilan bog’liq inqirozlar odatda raqobatlashmagan, yuqori monopollashgan hamda ma’muriy-buyruqbozlik hukm surgan iqtisodiy muhitda yuzaga keladi. Bozorning monopollashuv darajasining yuqoriligi sharoitida monopol korxonalar va ishlab chiqaruvchilar manfaatlari tovarlar hajmi, assortimenti bilan emas, balki, kam hajmdagi tovar va unga qo’yilgan yuqori narxlarda o’z ifodasini aks ettiradi.

Bu borada masalaning zaif tomoni shundan iboratki, monopol korxonalarning ishlab chiqarishni ko’paytirish o’rniga narxni oshirish siyosatini qo’llashi, iqtisodiyotda yalpi narx o’sishiga hamda tannarxning to’xtovsiz ko’tarilishi bilan bog’liq holda samaradorlikning pasayishiga olib keladi.

2.Moliyaviy- iqtisodiy inqiroz sharoitida mintaqalar va mamlakatlarining ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishi.

2008 yilning oktyabridan shiddat bilan kengayib, chuqurlashib borgan moliyaviy-iqtisodiy inqiroz dunyo xo’jaligi, jumladan, uning mintaqalari hamda mamlakatlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga jiddiy va ayni paytda turli darajada ta’sir ko’rsatdi. Aslida rivojlanishdagi faollikning pasayishi ancha oldin, 2006-2007 yillardan asta-sekinlik bilan kuzatila boshlangan.

1990-2008 yillarda dunyo asosiy mintaqalari va yirik mamlakatlarida YaIM o’sish sur’atlari, foizda

Moliyaviy-iqtisodiy inqirozning gorizontal va vertikal ko’lamlarda shiddatli rivojlanishi jahon bozorida talabning keskin pasayib ketishi, pirovardda talabni rag’batlantirish bilan bog’liq “bozor reaktsiyasi” tufayli narxlarning tushishi oldiniga ishlab chiqarish hajmining sekinlashuviga, keyinroq esa, izchil pasayishiga olib keldi. Buni O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.Karimov o’zining “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” nomli tarixiy asarida yaqqol ko’rsatib, “Bu inqiroz Amerika Qo’shma SHtatlarida ipotekali kreditlash tizimida ro’y bergan tanglik holatidan boshlandi.

Moliyaviy-iqtisodiy inqirozning gorizontal va vertikal ko’lamlarda shiddatli rivojlanishi jahon bozorida talabning keskin pasayib ketishi, pirovardda talabni rag’batlantirish bilan bog’liq “bozor reaktsiyasi” tufayli narxlarning tushishi oldiniga ishlab chiqarish hajmining sekinlashuviga, keyinroq esa, izchil pasayishiga olib keldi. Buni O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.Karimov o’zining “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” nomli tarixiy asarida yaqqol ko’rsatib, “Bu inqiroz Amerika Qo’shma SHtatlarida ipotekali kreditlash tizimida ro’y bergan tanglik holatidan boshlandi.

Global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz sharoitida jahon xo’jaligi va mamlakatlar rivojlanishidagi bu kabi jarayonlar O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining o’z kitobida bildirgan quyidagi fikrining asosli ekanligini ko’rsatib beradi: “... jahon moliyaviy inqirozidan imkon qadar tez chiqish, uning oqibatlarini yengillashtirish ko’p jihatdan har qaysi davlat doirasida va umuman, dunyo hamjamiyati miqyosida qabul qilinayotgan chora-tadbirlarning qanchalik samaradorligiga, ularning bir-biri bilan uyg’unligiga bog’liq”.

Global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz sharoitida jahon xo’jaligi va mamlakatlar rivojlanishidagi bu kabi jarayonlar O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidentining o’z kitobida bildirgan quyidagi fikrining asosli ekanligini ko’rsatib beradi: “... jahon moliyaviy inqirozidan imkon qadar tez chiqish, uning oqibatlarini yengillashtirish ko’p jihatdan har qaysi davlat doirasida va umuman, dunyo hamjamiyati miqyosida qabul qilinayotgan chora-tadbirlarning qanchalik samaradorligiga, ularning bir-biri bilan uyg’unligiga bog’liq”.

3. O’zbekistonda inqirozga qarshi choralar dasturining ishlab chiqilishi va uning ahamiyati.

Globallashuv jarayonlarining chuqurlashuvi sharoitida mamlakatlarning jahon mehnat taqsimotidagi o’rnining hamda pirovardda dunyo kuchlari o’rtasidagi nisbatning muntazam o’zgarib borishiga turtki beradi.

Globallashuv mamlakatlar va mintaqalar o’rtasidagi hamkorlik aloqalarini kengaytirish bilan bir qatorda, jahon bozorining to’yinish darajasini oshirib, bu o’z navbatida talab va taklif hajmi hamda tarkibi mutanosibligiga jiddiy ta’sir ko’rsatadi.

O’zbekistonning xalqaro aloqalari faqat moliyaviy-iqtisodiy yo’nalishlar bilan cheklanib qolmasdan, jahonda ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni ta’minlash, xalqaro terrorizmga qarshi kurashish, dunyo xalqlari o’rtasida ijtimoiy-madaniy hamkorlikni rivojlantirish, global ekologik muammolarni bartaraf etish borasida eng faol mamlakatlardan biri hisoblanadi.

O’zbekistonning xalqaro aloqalari faqat moliyaviy-iqtisodiy yo’nalishlar bilan cheklanib qolmasdan, jahonda ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni ta’minlash, xalqaro terrorizmga qarshi kurashish, dunyo xalqlari o’rtasida ijtimoiy-madaniy hamkorlikni rivojlantirish, global ekologik muammolarni bartaraf etish borasida eng faol mamlakatlardan biri hisoblanadi.

O’zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalar tizimidagi erishgan eng katta yutuqlaridan biri – bu “... tashqi savdo munosabatlarimiz geografiyasi, avvalo, rivojlanib borayotgan Osiyo qit’asi bozorlari bilan savdo aylanmasining o’sishi hisobiga sifat jihatdan” takomillashib borayotganligidir. Bu so’nggi o’n yillikda jahon iqtisodiyotining yuqori sur’atlarda o’sishiga erishishida aynan Osiyo mamlakatlari hissasi yuqori ekanligi bilan izohlanadi.

O’zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalar tizimidagi erishgan eng katta yutuqlaridan biri – bu “... tashqi savdo munosabatlarimiz geografiyasi, avvalo, rivojlanib borayotgan Osiyo qit’asi bozorlari bilan savdo aylanmasining o’sishi hisobiga sifat jihatdan” takomillashib borayotganligidir. Bu so’nggi o’n yillikda jahon iqtisodiyotining yuqori sur’atlarda o’sishiga erishishida aynan Osiyo mamlakatlari hissasi yuqori ekanligi bilan izohlanadi.

Inqiroz ta’sirini yumshatish va jahon bozorida yangi marralarga erishish borasida mavjud imkoniyatlarimizdan yana biri – keyingi yillarda mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiyalash, ishlab chiqarishni texnik-texnologik jihatdan yangilash hamda diversifikatsiya qilish jarayonlarining izchil amalga oshirilib kelinayotganligidir. 2008 yilda “o’zlashtirilgan barcha investitsiyalarning 50 foizga yaqini ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlashga yo’naltirilganligi” buning yaqqol dalilidir.

Inqiroz ta’sirini yumshatish va jahon bozorida yangi marralarga erishish borasida mavjud imkoniyatlarimizdan yana biri – keyingi yillarda mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiyalash, ishlab chiqarishni texnik-texnologik jihatdan yangilash hamda diversifikatsiya qilish jarayonlarining izchil amalga oshirilib kelinayotganligidir. 2008 yilda “o’zlashtirilgan barcha investitsiyalarning 50 foizga yaqini ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlashga yo’naltirilganligi” buning yaqqol dalilidir.

Inqiroz ta’sirini yumshatish, oqibatlarini bartaraf etish borasida O’zbekiston birinchilardan bo’lib, o’zining Inqirozga qarshi choralar dasturini e’lon mamlakatlar qatoriga kiradi. Ayni paytda, bu dasturning izchil ijrosi milliy iqtisodiyotning jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining salbiy ta’sirlariga bardoshligiga zamin yaratadi.

Inqiroz ta’sirini yumshatish, oqibatlarini bartaraf etish borasida O’zbekiston birinchilardan bo’lib, o’zining Inqirozga qarshi choralar dasturini e’lon mamlakatlar qatoriga kiradi. Ayni paytda, bu dasturning izchil ijrosi milliy iqtisodiyotning jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining salbiy ta’sirlariga bardoshligiga zamin yaratadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.


Download 0,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish