Gumanistik psixologiyada shaxs

Bixeviorizm predmeti – odam xulqi: xoh o‘zlashtirilgan, xoh tug‘ma bo‘lgan xatti-harakatlar, so‘zlar, amallardir.

Bixeviorizm predmeti – odam xulqi: xoh o‘zlashtirilgan, xoh tug‘ma bo‘lgan xatti-harakatlar, so‘zlar, amallardir.

Xulq, bixevioristlar qarashiga ko‘ra – uning yordamida tashqi muhitga moslashish amalga oshirilayotgan, tashqi stimulga javoban har qanday reaksiya. Bunga har qanday reaksiya taalluqli: shu jumladan, vegetativ va gormanal o‘zgarishlar.

Bixevioristlar fikriga ko‘ra shaxs – odam o‘z hayoti davomida o‘zlashtirayotgan tajriba – o‘rganilayotgan xulq modellari turkumidir.

Ular odam xulqini odam organizmida kechayotgan ichki tuzilmalar va jarayonlar emas, uning tevarak-atrofi (ijtimoiy muhit) shakllantiradi deb hisoblaydilar.

Skinner nazariyasining asosiy g‘oyalari

• Uotson g‘oyalarini taraqqiy va davom ettirgan olim Berres F.Skinnerdir (1904-1990). U neobixeviorizm yetakchisi sanaladi.
• Skinner psixoanalitik nazariyalarni o‘ta mavhum, ya’ni taxminlarga asoslangan deb hisoblaydi. Psixoanalitiklar empirik tekshirish imkoniyati bo‘lmagan intrapsixik (mayllar, ongsizlik) omillar mavjudligini taxmin etishadi. Skinner odam xulqini uni shakllantiruvchi muhit nuqtai-nazaridan tadqiq etilishi lozim deb hisoblagan. Insonning barcha xatti-harakatlari va uning xulqi muhit ta’siri bilan tushuntiriladi.

Inson organizmi Skinner tomonidan “qora tuynuk” deya e’tirof etiladi. Uning mazmunini (emotsiyalar, motivlar, intrapsixik ziddiyatlar, mayllar) obyektiv tekshirish imkoniyati mavjud bo‘lmaganligi sabab empirik kuzatuv doirasidan chiqarib tashlanishi lozim deydi.

• Inson organizmi Skinner tomonidan “qora tuynuk” deya e’tirof etiladi. Uning mazmunini (emotsiyalar, motivlar, intrapsixik ziddiyatlar, mayllar) obyektiv tekshirish imkoniyati mavjud bo‘lmaganligi sabab empirik kuzatuv doirasidan chiqarib tashlanishi lozim deydi.
• U xulq-atvor to‘g‘risidagi fanni tabiiy (maqsadi o‘rganilayotgan hodisani nazorat qilish va oldindan aytib berish bo‘lgan faktlarga tayangan) fanlar qatoriga qo‘shgan.
• Xulqning funksional tahlilini Skinner xulq-atvorni tadqiq etish metodi sifatida taklif qilgan. U xulqni o‘rganishning eng maqbul yo‘li bu uning o‘tmish hodisalar bilan qanday munosabatda ekanini aniqlash deb hisoblagan.