Гулистон давлат университети

10.5. Зарарсизлик нуқтасини ҳисоблаш

Молиявий режанинг, шунингдек, ҳар қандай тадбиркорлик лойиҳасининг якунловчи босқичи зарарсизлик нуқтасини таҳлил қилиш, яъни маҳсулотни сотишдан олинувчи даромад уни ишлаб чиқариш харажатларига тенг бўлувчи маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини аниқлаш ҳисобланади.

Зарасизлик нуқтаси корхонанинг ишлаб чиқариш қувватларидан фойдаланишнинг маълум бир даражаси сифатида ифодаланиши мумкин:


Б  Q = X_доим. + X_ўзг.  Q

Бу ерда: Б - маҳсулотни сотиш баҳоси;

Q - сотилган маҳсулотлар миқдори;
X_доим. - жами ишлаб чиқариш ҳажминиг доимий харажатлари;
X_ўзг. - ўзгарувчан харажатлар.

Бундан келиб чиққан ҳолда зарарсизлик нуқтаси доимий ишлаб чиқариш (Х_доим.) харажатларининг баҳо (Б) ва маҳсулот таннархининг ўзгарувчан (Х_ўзг.) таркиби ўртасидаги фарққа нисбати сифатида аниқланади

Q = X_доим. / ( Б – X_ўзг.)

Зарарсизлик нуқтасини график шаклида кўрсатиш ҳам мақсадна мувофиқ бўлиб, у корхона фойда олишни бошлайдиган ишлаб чиқариш ҳажмини (критик дастур) аниқлашга имкон беради. Графикни қуриш учун доимий ва ўгарувчан харажатларни, сотув ҳажмини билиш зарур. Зарарсизлик нуқтаси графикда схема кўринишида бўлиб, ишлаб чиқариш ҳажми, сотув нархи ва маҳсулот таннархининг фойдага кўрсатувчи таъсирини акс эттиради (10.1-расм).

1

2

3

4

5

6

7

10.1-расм. Зарарсизлик нуқтасини аниқлашнинг график усули.

(А - зарасизлик нуқтаси – критик дастур, яъни кассада нақд пул тўплана бошлайдиган ишлаб чиқариш ва сотув ҳажми; А* - ишлаб чиқариш зарарсизлик нуқтасига чиққандаги маҳсулот сотиш ҳажми; А** - сотув ҳажмининг зарарсизлик катталиги).

Умуман олганда молиявий режанинг мақсади корхона (бизнес) салоҳиятини кўрсатиш ва молиявий ҳаёт лаёқатига эришиш графигини тақдим этишдир. Келгусида ундан корхонанинг молиявий ресурсларини тезкор бошқаришда фойдаланиш мумкин.