Гулистон давлат университети ―кимё ўҚитиш методикаси‖

Муаммоли ўқитиш—бу ривожлантирувчи ўқитиш бўлиб, ўқувчиларнинг 
берилган билимларни ўзлаштиришга бўлган эҳтиѐжини қондиришга қаратилган. 
Амалиѐтнинг кўрсатишича, ўқувчиларнинг ниманидир тушунишга бўлган эҳтиѐжи 
муаммоли ўқитиш пайтида яққолроқ намоѐн бўлади. Ўз навбатида ўқитувчи 
олдида муаммоли ўқитиш доирасида ундан қачон ва қандай фойдаланишни 
аниқлаш вазифаси туради. Ўқитувчининг қўйган муаммосини ўқувчилар ҳал 
қилишда қийналмасликлари зарур. Муаммоли ўқитишни амалга оширишда асосий 
вазифа мазмунни таҳлил қила олиш, ундаги муаммони аниқлай олишдан иборат. 
Бундай ҳолда муаммоли ўқитишдан фойдаланиш системалиликка эга бўлади. Бу 
эса фикрлашни, идрокни ривожлантиришда муҳим аҳамиятга эга. 
8-синфда атом тузилиши назарияси ўтилгач, элемент хоссалари айни 
атомнинг тузилишига боғлиқми ѐки боғлиқ эмасми? — деган муаммо пайдо 
бўлади. Ўз ўрнида баъзи саволларга ҳам жавоб бериш талаб этилади. Нима учун 
литий ва натрий элементларининг хоссалари ўхшаш? Нима сабабдан 
элементларнинг хоссалари даврий равишда ўзгаради? Нима учун нисбий атом 
массаларининг ортиб бориш кетма-кетлигида бузилиш мавжуд? Яъни, калий 
элементи 39К 19-, аргон элементи эса 39,9Аr 18- тартиб ракамига эга, аксинча 

---

эмас. Демак, кимѐни ўқитишнинг ҳар бир босқичида ўқувчилар ўзларининг 
предмет бўйича тайѐргарлик даражасига ва фикран ривожланганлигига қараб 
турли муаммоларни ҳал қилиб борадилар. Муаммоли ўқитиш дастурининг 
белгилари қуйидагилардан иборат: муаммоли вазиятлар сони, субъектнинг 
муаммони ҳал қила олишга тайѐргарлиги, муаммоларни турли йўллар билан ҳал 
қилишнинг имкониятлари. 
Муаммоли ѐндашишни амалга оширишда қуйидаги босқичлар мавжуд: 
1-босқич. Муаммони қабул қилишга тайѐргарлик. Бу босқичда ўқувчилар 
муаммоларни ҳал қила олишлари учун зарурий билимларни бериш 
фаоллаштирилади. Тегишли тайѐргарликсиз ўқувчилар муаммони ҳал қилишга 
киришишлари мумкин эмас. Масалан, 8-синф ўқувчилари олдига нима учун бир 
хил миқдор ва сифат таркибига эга бўлган моддалар турли хоссаларга эга бўлади? - 
деган саволга жавоб топиш қўйилса, бу муаммони ҳал қилишга ўқувчилар 
шошилмайдилар, чунки уларнинг билимлари бу муаммони ҳал қилиш учун ҳали 
етарли эмас.