Guliston davlat universiteti kasbiy pedagogika fandan

jarayonlari. 
Reja: 
1.  Korxonalrning  yangi  xo‘jalik  yuritishga  o‘tishi  jamiyatning  yuqori  malakali 
mutaxassislarni tayyorlash ijtimoiy  buyurtmasini bajarish.  
2. Ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar sharoitida kasbiy ta’lim tizimini isloh qilish.
  
3.  «Ijtimoiy  hamkorlik»  tushunchasi.  Ijtimoiy  hamkorlar  bilan  faoliyat  yuritishda 
ta’lim muasasalarining mustaqilligini oshirish. 
4.  Korxona  va  ta’lim  muassasalarining  yangi  turdagi  hamkorlik  shakllari:  ijtimoiy 
hamkorlar bilan ikki yoqlama, uch yoqlama shartnomalari. 
5. FSMU – technologiyasi haqida tushuncha.
 
1.  Korxonalrning  yangi  xo‘jalik  yuritishga  o‘tishi  jamiyatning  yuqori  malakali 
mutaxassislarni tayyorlash ijtimoiy  buyurtmasini bajarish.  
 
Fan-texnika  taraqqiyoti  davrida  ishchilarning  mehnat  qilish  sharoiti  o‘zgaradi,  chunki 
ishlab-chiqarish jarayonida ishchining bajaradigan faoliyati, dunyoqarashi, o‘rni o‘zgaradi. Ushbu 
o‘zgarishlar  ishlab-chiqarish  bosqichlarining  rivojlanishi  yangi  mayllarning  o‘sishiga  olib  keladi. 
Ishchi  ushbu  rivojlanishdan  foydalangan  holda  yangicha  ishlashni  hohlaydi.  Ishchilarda  yuzaga 
kelayotgan  o‘zgarishlarning  kuchayishida  ishlab-chiqarish  omillari  kuchli  rol  o‘ynaydi.  Buning 
asosida jismoniy mehnat, ya’ni insonning bajaruvchilik funksiyasi yotadi. 
Mehnatdagi asosiy o‘zgarish, avvalambor, insonlarning jipsligidan kelib chiqadi. Malumki, 
ishlab-chiqarish jarayonida inson asosan 4 ta asosiy funksiyani bajaradi: 

 
ishchi o‘z jismoniy harakati bilan aylantiruvchi va harakatlantiruvchi harakatlar hosil 
qilish uchun mehnat qurollarini ishlatadi; 

 
mehnat qurollarini boshqaradi va ularga ta’sir ko‘rsatadi; 

 
ularni to‘g‘rilaydi va tamirlaydi; 

 
ularni loyihalashtiradi va ishlab-chiqarish jarayoniga tatbiq qiladi. 
Mehnatni  boshqarishda  zamonaviy  ishchiga  1-  va  2-funksiyalar  doirasidagi  ko‘rsatkichlar 
ahamiyatli  bo‘lishi  bilan  bir  qatorda  mehnatning  mazmuni  va  ijodiyligini  oshirishda  3-4-
funksiyalar ham muhimdir. 
Tarixga  nazar  solib  ko‘rsak  yuqori  malakali  ish  darajasi  oshib  bormoqda.  Masalan:  30-
yillarda  slesar  tamirlovchi  9-10  ta  stanokda  ishlay  olgan,  hozirda  esa  25-30  ta  stanokda  bemalol 
ishlay  oladi  va  100  dan  ortiq  metall  va  nometall  materiallardan  foydalanadi.  Bundan  tashqari  u 
payvandlashni  ham  bilishi  kerak.  Tokarlik  ishi  yillar  o‘tgan  sari  sezilarli  darajada  o‘zgaradi.  30-
yillarda  3-razryadli  tokar  oddiy  ishlarni  master  qo‘l  ostida  qilardi.  40-yillarda  esa  stanokning 

---

 
74 
asosiy  qismlarini,  ya’ni  zo‘riqish  bo‘lganda  sinadigan  joylarni,  oddiy  qirquvchi  va  o‘lchov 
asboblarni  sovitish  va  moylash,  moylash  suyuqligini  ishlatishni  ham  bilishi  kerak  bo‘lgan.  Yana 
tokar stanok markalarini va nuqsonli mahsulotni aniqlay olishi ham kerak. 
60-yillarda  esa  tokar  keng  tarqalgan  va  universal  stanoklar  tuzilishini,  oddiy  va  qirquvchi 
asboblarni qo‘llashni ko‘rsatma berishni, material o‘lchovlari va yuza tozaligini bilishi talab etilar 
edi. 
70-yillarda  tokar  stanokning  tuzilishi,  ishga  yaroqliligi  hamda  stanoklarni  boshqarish 
qoidalarini tekshiruvchi o‘lchov asboblaridan foydalanish qoidalarini bilishi kerak bo‘lgan. 
80-yillarda  esa  3  -  razryadli  tokar  stanokda  ishlash  bilan  birga  elektronika  ishlarini  ham 
bajara olishi talab qilingan. 
90-yillarda  texnikaning  rivojlanishi  yangi  tipdagi  stanok  ishchilarini  shakllantirdi.  Keng 
tarmoqli universal ishchilar vujudga keldi. Hozirda bu ishchilar 14 ta ixtisosliklarni egallagan. Bu 
ixtisosliklardan  tokarlik  avtomatlarini  sozlovchilar,  yarim  avtomat  va  avtomatlashtirilgan 
stanoklarni  sozlovchi  hamda  boshqalar.  Ishchi  sozlovchilarning  bu  guruhi  elektrotexnik  bilimga 
ham egadirlar.