Guliston davlat universiteti kasbiy pedagogika fandan

 
2.Rivojlangan  xorijiy  davlatlar  (Germoniya,  Fransiya,  AQSH,  Italiya  va 
Yaponiya)dagi kasbiy ta’lim. 
Rivojlangan  mamlakatlarda  pedagogik  tadqiqotlarni  amalga  oshiradigan  ko‘p  sonli  ilmiy 
muassasalar ishlab turganligi, Germaniya, Fransiya, AQSH, Yaponiyada ta’lim tarbiya nazariyasi 
muammolari  bilan  yuzlab  davlat  va  xususiy  tashkilotlar,  Universitetlar  pedagogik  tadqiqot 
markazlari  shug‘ulanayotganligi  ko‘pchiligining  faoliyati  o‘quv  dasturini  takommillashtirish  va 
qayta qurishga qaratilganligiga e’tibor qaratiladi. 
O‘quv  dasturlarini  qayta  kurib  chiqish,    o‘zgartirish  ikki  asosiy  yo‘nalishda:  ekstensiv  va 
intensiv usul bilan amalga oshirilgan bo‘lib, talabalar ushbu  yo‘nalishlar  mohiyatini o‘rganishlari 
lozim.  
Birinchi  holatda  o‘quv  muddati  uzaytiriladi,  o‘quv  materiallari  hajmi  ko‘paytiriladi; 
ikkinchi  holda  esa  mutlaqo  yangi  dastur  yaratiladi.  Bu  o‘rinda  ikkinchi  yo‘l,  ko‘pchilik 
mutaxassislarning e’tiroficha maqbul hisoblanadi. 
1961  yilda  "Bosh  yangi  bazis"  tamoyillari  asosida  AQSH  o‘rta  maktablarni  islohot  qilish 
boshlangan edi. 
Buning mohiyati shundaki, ingiliz tili va adabiyoti (to‘rt yil), matematika (to‘rt yil), tabiiy 
bilimlar (uch yil), ijtimoiy fanlar (uch yil), kompyuter texnikasi (yarim yil) kabilardan iborat besh 
yo‘nalishdagi majburiy ta’lim joriy qilindi. 
Har bir yo‘nalish o‘z navbatida bir necha qismga bo‘linadi. Masalan, matematika, algebra, 
trigonometriya, ish yuritish, kompyuter texnikasini qo‘llashdan iborat barcha majburiy predmetlar 
tarkibiga  yangi kurslar kiritildi. 1985 yildan etiboran barcha yuqori bosqich kollejlarning to‘qson 
foizi  shu  besh  bazisli  tamoyillar  asosidagi  dasturlar  bilan  ish  olib  bormoqdalar.  Natija:  majburiy 
tayyorgarlik  bo‘yicha  ta’lim  hajmi  qisqardi,  shu  bilan  bir  qatorda  dastur  chuqurlashtirilib 
o‘rganiladigan kurslar hisobiga tig‘izlashtirildi. 
XX  asrning  80-  yillarida  majburiy  ta’lim  hajmini  qisqartirish  jarayoni  yanada 
chuqurlashtirildi.  Xatto  ayrim  kollejlarda  bu  sohada  uch  yangi:  ingiliz  tili  va  adabiyoti, 
matematika, ijtimoiy bilimlar bazislari asosida ish olib borilmoqda. Ta’limning boshqa turlari esa 
iqtisoslashtirish davrigacha amalga oshiriladigan bo‘ldi. 
80  yillardan  boshlab  AQSH  da  o‘rganilishi  majburiy  bo‘lgan  fanlar  doirasi  kengaytirildi. 
Ingiliz  tili  va  adabiyoti,  matematika  va  tabiiy  fanlar  o‘quv  setkasining  yadrosini  tashkil  etadigan 
bo‘ldi. Qolgan predmetlarni tanlab olish o‘quvchilar va ota- onalar ixtiyorida qoldirildi. 
 
Germaniya  to‘liqsiz  o‘rta  maktablarida  asosiy  predmetlar  bilan  bir  qatorda  tanlab 
olinadigan  ximiya,  fizika,  chet  tillari  kiritilgan  o‘quv  dasturlari  ham  amalga  oshirilayapdi.  Bu 
o‘quv  dasturi  tobora  to‘liqsiz  o‘rta  maktab  doirasidan  chiqib,  o‘rta  maktablar  va  gimnaziyalarni 
ham qamrab olmoqda. 
Fransiya  boshlangich  maktablarida  ta’lim  mazmuni  ona  tili  va  adabiyoti  hamda 
matematikadan  iborat  asosiy,  tarix,  geografiya,  axolishunoslik,  tabiiy  fanlar,  mexnat  ta’limi, 
jismoniy va estetik tarbiya kabi yordamchi predmetlarga bo‘linadi. 
Yaponiya  maktablari  ikkinchi  jahon  urushidan  keyinoq  Amerika  ta’limi  yo‘lidan  bordi. 
Lekin  shunga  qaramay,  bu  ikki  mamlakat  o‘quv  dasturida  qator  farqlar  ko‘zga  tashlanadi. 
Yaponiyada  o‘quv  dasturlari  jiddiy  murakkablashtirilgan  asosiy  fanlar  majmui  ancha  keng,  bir 
qator yangi maxsus va o‘quv fakultativ kurslar kiritilgan. 

---

 
48 
Aftidan, rivojlangan davlatlarda o‘quv dasturining rivojlanishi mana shu yo‘nalish asosida 
qurilmoqda.  Rivojlangan  xorijiy  davlatlarda  ta’limning  mamlakat  ichki  siyosatiga  faol  ta’sir 
etadigan  ijtimoiy  jarayon  ekanligi,  e’tirof  qilingan  xaqiqatdir.  Shu  tufayoli  ham  chet 
mamlakatlarda maktab ehtiyojini iqtisodiy ta’minlashga ajratilayotgan mablag‘ miqdori yldan ylga 
- oshib bormoqda.  
Ma’lumotlarga  ko‘ra,  80  yillarda  AQSH  o‘quvchilarining  50  yillarga    nisbatan  reyting 
ko‘rsatkichi 973 dan 893 ga tushib ketgan, Fransiyada ham 3 lisey bitiruvchilari va lisey sohasida 
faoliyat ko‘rsatuvchidan biri muvoffaqiyatsizlikka uchrayotganligi ta’kidlanadi. 
Ta’limda  ro‘y  berayotgan  bu  salbiy  holatni  bartaraf  etish  to‘ldiruvchi  ta’lim  zimmasiga 
tushadi. 
To‘ldiruvchi  ta’lim  maktabgacha  tarbiya  muassalarida,  maktab  va  liseylarda  amalga 
oshrilmoqda.  AQShda  bu  xizmatga  ommaviy  axborot  vositalarining  imkoniyatlari  ham  safarbar 
etilgan,  Milliy  telekompaniya  maxsus  o‘quv  kanali  orqali  130  soatlik  o‘quv  ko‘rsatuvlari  tashkil 
etgan. O‘quv jarayonlarini tabaqalashtirib olib borish bo‘yicha chet mamlakatlarning ko‘pchiligida 
tadqiqotlar davom ettirilmoqda. 
Chet el amaliyotida o‘quvchilarni tabaqalatirish odatda boshlang‘ich ta’lim kursidan keyin 
amalga oshirilayotganligi, fransuz pedagoglari esa sinf o‘quvchilarini  uch tabaqaga: 
1.Gomogenlar-  matematika  va  gumanitar  yo‘nalishda    ish  olib  borsa  bo‘ladigan 
o‘quvchilar; 
2.Yarim gomogen- tabiiy sikldagi fanlarni o‘zlashtira olishga moyil o‘quvchilar; 
3.Gegeron-  barcha  predmetlardan  har  xil  saviyada  o‘zlashtiradigan  o‘quvchilarga 
ajratganlariga to‘xtab o‘tiladi.  
 Xulosa  qilib  aytganada,  XX    asrning  80-yillarida    chet  davlatlarda    o‘zlashtirmovchi  va 
ulgurmovchi  o‘quvchilarning    ko‘payib    ketishi    tabaqalashtirilgan    ta’limga    ehtiyoj 
tug‘ilganligiga olib keldi.