Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari vaqtida G’ .. . . energiyaning sarflanishi
Butun umr davomida organizmda doimiy ravishda-energiya almashuvi sodir bo’lib turadi. Bir tomondan, energiya ishlab chiqarilsa, ikkinchi tomondan, u sarfla-nib turadi. Orgapizmga energiya xujayralardag’i, to’qi-malardagi xayotiy faoliyat jarayonlarini ta’miplash uchun, gavdaning haroratini saqlab turish uchun, tashqi-mexanik ishlarni bajarish uchun zarurdir.
Odam uxlagan vaqtida juda kam miqdorda znergiya sarf qiladi, uning sarflanish miqdori taxminan 0,9 kkal ga teng bo’ladi. Komfort sharoitida (asosiy modda almashuv darajasi) erta naxordagi tinch yotilgan paytda energiyaning sarflanishi darajasi ham taxmi-nan o’sha uyku vaqtidagi darajaga teng bo’ladi. Asosiy modda almashuv energiyasi to’kimalardagi hayotiy jara-yonlarga xamda tana haroratini bir maromda saqlab tu-rish uchun sarf qilinadi.
Bir sutkada sarf qilinadigan energiyaning umumiy mikdori asosiy modda almashuv energiyasiga, oziq ovqatning spetsifik-dinamik harakat energiyasiga (ya’ni ovqat hazm qilish uchun sarf qilingan ensrgiyaga) hamda mexanik ish bajarish uchun sarf qilingan energiya mik-doriga teng bo’ladi. Vazni 60 kg. bo’lgan kishining bir sutkadagi asosiy modda almashiiuvi uchun sarf etadigan energiyasi 50 kkal.
X 24 s- 3440 kkal. ga teng bo’ladi. Yuksak darajada aerobik cho’qqiga ko’tarilgan, yaxshi trenirovka ko’rgan sportchi (80 mlG’kgG’min.) 0,36 kkalG’kg,G’min. energiya sarflashi mumkin. Agar uping vaznini 60 kg, deb oladigan bo’lsak, sportchi sarf qilgan energiya 21—22 kkalG’min. dap yoki 1250—1300 kkalG’s dan iborat bo’ladi. 85 km. uzunlikdagi chang’i trassa-sini bosib o’tish uchun sarf kilingan energiya 6000—7000 kkal. ga bo’linishi mumkin, 70 km. lik trassa uchun esa 4500—6000 kkal energiya sarflanishi mumkin. Xotin-qizlarda epergiya sarf etishning eng so’nggi imkoniyat-lari yuqoridagi hisoblardan 20—25 protsent kamroq bo’-ladi.
Semirib ketmagai xolda vazni 75 kg. bo’lgan, muskul-larnning massasi 20 kg. ga baravar keladigan erkak ki-shining muskullaridagi energiya zapasi kuyidagi 3-jad-valda keltirilgan.
Muskul tolalarpdagi energiya zapasi (ATF va krea-tinfosfat bilan) 5—10 kkal. dan iborat bo’lib, u xatto

q

100 m. masofani bosib o’tish-ga xam etmaydi. Fssfat birnkmalarini tiklash uchun glikogen va yog’ning oziqlan-tiruvchi moddalari ener-giyasidan foydalaniladi. Ularning zapasi har biri-ga tegishli ravishda 1200