Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Nazorat savollari
1. Sun’iy basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar
2. Suvning xarorati necha gradus bulishi kerak.
3. Basseyinlarning xajmi to’g’risida ma’lumot bering.


3-savolning bayoni: Tuproq ekogigienasining jismoniy tarbiya va sportdagi axamiyati.
XX asrning o’rtalari XXI asrning boshlarida atro-muxitning eng asosiy obektlaridan biri bo’lmish tuproqning insonning antropogen faoliyati ta’sirida nixoyatda ifloslanayotgani, tuproq bilan bevosita bog’liq jonli va jonsiz tabiatning axvoli ekologik nuqtaiy nazardan borgan sari noqulay xolatni keltirib chiqarayotgani achinarli xolatdir. Tirik jonlarning xayoti tuproq bilan chambarchas bog’langanligi tarixiy faktdir.
Insoniyat tomonidan erlarni o’zlashtirish jarayonlari, o’rmonchilik, ma’daniy o’simliklar o’stirish, qishloq xo’jaligini rivojlantirish tuproq er ustida katta-katta inshoatlar qurish, sanoat korxonalarini barpo qilish, suv omborlarini yaratish, o’rmonchilikni tashkil qilish, erlar melioratsiyasini yaxshilash doimiy jarayon bo’lib kelgan.
Texnika taraqqiyoti er rel’efini o’zgartirmoqda, ba’zi bir joylarda konlarda o’ta chuqurlashib, ba’zi bir joylarda chiqindilar xisobiga baland tepaliklar paydo bo’lmoqda, o’tloq erlar chiqindilar bilan to’lmoqda.
Keyingi 10-15 yillar ichida qattiq chiqindilarning tarkibiy qismi juda xam o’zgarib ketti. Jumladan Vashington keltirgan dalillarga qaraganda, AQSh mamlakatidagi axoli turar joylaridagi yig’ilgan qattiq chiqindilarning tarkibi tekshirilganda quyidagicha foizda aniqlandi. Ya’ni qog’oz 31.1, oyna siniqlari 9.7, plastmassalar 3.4, yog’och maxsulotlari 3.7, oziq-ovqat qoldiqlari 17.6, metal maxsulotlari 9.9, latta, paxta va boshqalar 1.4, boshqa chiqindilar (tuproq, qum, mayda tosh, suprindi) 20.4 foizni tashkil qiladi. AQSh da yig’ilgan chiqindilar 64.3 mln. tonna, shulardan 49.1 mln. tonnasi qog’oz bo’lsa, axoli tomonidan tashlanadigan qog’ozlar miqdori 26.0 mln tn, savdo shoxobchalaridan yig’iladigan qog’oz axlatlar 23.1 mln. tonnaga etadi.
Tuproq sharoitida polimielit, gepatit, entroviruslar ko’proq uchraydi va kasal tarqatadi. Gigenik va epidemiologik nuqtai nazardan eng xatarlisi mikroorganizmlarning tuproqda ko’proq yashashi va inson organizmiga zara berishidir. Misol tariqasida shuni aytmoq zarurki, uchburuq kasalini keltirib chiqaruvchi fleksner mikrobi tuproqda 25 kundan 100 kungacha saqlanib qolishi mumkin, qorin tifi, paratif mikroblari 100 kundan 400 kungacha saqlanib qoladi. Botulizm kasalini chaqiruvchi sporali mikrob tuproqda, 15 yil yashashi mumkin, kuydirgi kasallini keltirib chiqaruvchi mikrob xam 15-18 yil tuproqda qolib, o’zini patogenli mikrob ekanligini bildirishi mumkin.