Guliston davlat universiteti fizika matematika fakulteti axborot texnologiyalari kafedrasi

II BOB. AXBOROT TIZIMLARIDA AXBOROT XAVFSIZLIGINI  

TAMINLASh USULLARI VA VOSITALARI 

 

2.1. Axborot tizimlarida axborot xavfsizligining asosiy  

tashkil etuvchilari 

 

Axborot  xavfsizligi  deganda  biz  tasodifiy  yoki  oldindan  ko’zlangan  tabiiy 

yoki  suniy  xarakterga  ega  bo’lgan  ta’sirlardan,  qaysiki  axborot  sub’ektlariga 

noma’qul  ziyon  keltiradigan,  shu  jumladan  infrastrukturani  qo’llab  quvatlovchi 

axborot  foydalanuvchilaridan  va  egalaridan    axborotni  himoyalanganligini 

tushinamiz. [18]. 

Hozirgi  paytda  axborot  tovar  xususiyatiga  ega.  Shuning  uchun  u  ixtiyoriy 

tovar  singari  tovar  ayirboshlashda  qatnashishi,  huquqiy  ob’ekt  sifatida  o’zining 

egasiga,  ishlab  chiqaruvchisiga  va  iste’molchisiga  ega  bo’lishi  mumkin. 

Iste’molchi  nuqtai-nazaridan  foydalaniladigan  axborotning  sifati  qo’shimcha 

iqtisodiy  va  ma’naviy  samaradorlikka  erishish  imkonini  yaratadi.  Axborot  egasi 

nuqtai-nazaridan  muhim  tijorat  axborotini  sir  saqlash  bozorda  raqobatbardosh 

tovar ishlab chiqarish yoki xizmat ko’rsatish imkonini yaratadi. Ishlab chiqaruvchi 

uchun uning  shaxsiy  axborotlari  ma’lum  ma’noda  qimmatga  ega.  Chunki  bunday 

axborotlarni  yaratish  yoki  qo’lga  kiritish  mashaqqatli  mehnat  yoki  ma’lum 

mablag’  evaziga  amalga  oshiriladi.  Albatta,  axborotning  real  yoki  potentsial 

qimmatliligi u keltirayotgan foyda bilan aniqlanadi. 

Axborot  xavfsizligini  ta’minlash  ko’p  qirrali  faoliyat  bilan  bog’liq  jarayon 

bo’lib, unda muvaffaqiyatga erishish uchun tizimli va kompleks yondashish talab 

etiladi.  Axborot  tizimlaridan  foydalanuvchi  sub’ektlarning  axborot  xavfsizligi 

bo’yicha  manfaatlarini  quyidagilar  tashkil  qiladi:  axborotga  murojaat  qilish 

imkoniyatini  ta’minlash,  axborotning  yaxlitligini  ta’minlash,  axborotning 

maxfiyligini  ta’minlash.  Gohida  axborot  xavfsizligining  bu  asosiy  tashkil 

etuvchilariga  axborotdan    ruxsatsiz  nusxa  olishdan  himoyalanishni  ta’minlashni 

---

 

28 

ham  kiritishadi.  Lekin  bu  toifadagi  himoyalanish  hali-hanuz  o’z  echimini  to’la-

to’kis topmagan. 

Ma’lumki,  axborot  tizimlari  kerakli  bo’lgan  axborotlarga  bo’lgan  ehtiyojni 

qondirish  uchun  yaratiladilar  yoki  joriy  etiladilar.  Agar  ma’lum  sabablarga  ko’ra 

bu  ehtiyoj  qondirilmasa,  albatta,  bu  axborot  munosabatlarining  barcha  

sub’ektlariga  zarar  etkazadi.  Shuning  uchun  axborot  tizimlarini  axborot 

xavfsizligining asosiy elementi deb qarash mumkin.