Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar :
Leksika, leksikologiya, so’z, leksema, dialektal leksika, ilmiy leksika, vulgar leksika, kasb-hunar leksikasi, umumiy leksikologiya, xususiy leksikologiya, semasiologiya, etimologiya, frazeologiya.
1-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: Talabalarga tilning lug’at sathini o’rganuvchi sohasi “Leksikologiya” haqida, uning predmeti, maqsad va vazifalari haqida ma’lumot berish.
1 – savolning bayoni:
Leksikologiyaning ob’ekti tilning lug’at boyligidir. Bu boylik tilshunoslikda leksika deb ataladi, u muayyan tildagi barcha so’zlarni va shu so’zlar bog’lanishidan tarkib topgan ko’chma ma’noli turg’un birikmalarni o’z ichiga oladi. Leksika atamasi ba’zan tor ma’noda ham qo’llanadi: dialektal leksika, kasb-hunar leksikasi, ilmiy leksika, vulgar leksika, Tohir Malik asarlari leksikasi kabi.
Leksikologiyaning predmeti – lug’at boyligining strukturaviy va sistemaviy xususiyatlarini, taraqqiyot qonuniyatlarini tilning boshqa satxlari (fonetik satx, grammatik sath) bilan aloqasini tadqiq qilish.
Leksikologiyaning vazifalari:
a) muayyan til lug’at boyligidagi eskirish va yangilanish jarayonlarini, bu jarayonlarda lisoniy va nolisoniy (lingvistik va ekstralingvistik) omillarning ishtirokini o’rganish;
b) lug’aviy birliklarning funktsional semantiq tavsifini berish , eskirgan va yangi zamonaviy qatlamlarni tematik guruhlari vva mikrosistemalarni aniqlash, lisoniy va uslubiy xususiyatlarni yoritish;
v) talabalarni leksikaga oid nazariy bilimlar bilan qurollantirish, ularda leksik-isemantiq tahlil ko’nikmalarini shakllantirish.
Leksikologiyaning turlari. Leksikologiya barcha tillarning lug’at boyligi taraqqiyotiga xos masalalar bilan birga ayrim olingan bir tilning lug’at boyligi masalalari bilan ham shug’ullanadi. Shunga ko’ra u dastlab 2 turga – umumiy va xususiy leksikologiyaga bo’linidi.
Umumiy leksikologiyada barcha tillarning lug’at boyligi masalalaribilan ham shug’ullanadi. Til va jamiyat, til va ong, til va tafakkur munosabatlaring lug’at tarkibiga ta’siri, buning lug’at tarkibida ma’lum o’zgarishlarga olib kelishi, lug’aviy birliklarning zamoniylik, tarixiylik, ekspressiv-stilistigk jihatdan qatlamlanishi, ma’lum tematik va leksik-semantiq guruhlarga uyushishi kabi jarayonlar barcha tillarga xosdir.