Guliston davlat universiteti biologiya kafedrasi rivojlanish biologiyasi fanidan

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

48 
14 – 
Laboratoriya
 mashg’ulot
Dastlabki (provizor) a’zolar. Embrion rivojlanishning muxitga bog’liqligi. 
Anamniya va amniotalarning rivojlanishdagi o’zaro farqlari. Dastlabki 
a’zolarning shakllanishi, vazifalari va axamiyati 
Nazariy tushuncha.
Provizor organlarning hosil bólishi. Xordali hayvonlar 
tuzilishininig murakkablashishi bilan homila rivojlanishini taminlovchi provizor 
(muvaqqat) organlar hosil bóladi. Ular defenitiv organlardan farqli ravishda 
homila mustaqil hayot kechirguncha yoki tug‘ulguncha bólib, sóngra yóqolib 
ketadi.
Prozivor organlarga quyidagilar kiradi: 
1. sariqlik xaltasi.
2. amnion. 
3. seroz parda.
4. allantois. 
5. xorion.
6. yóldosh.
7. kindik kanalchasi. 
Prozizor organlar baliqlarda dastlab sariqlik xaltasi kórinishida hosil bóla 
boshlaydi. Ma‘lumki gastrulyasiyaning ilk bosqichlaridayoq gastral va sariqlik 
entodermasi hosil bóladi. Sariqlik entodermasining erkin qirg‘oqlari ósib, 
sariqlikni órab oladi. Xordo- mezodermal kurtak hosil bólgach, ekto va 
entoderma oralig‘ida mezodermaning pariyetal va visseral varag‘i ham ósib kiradi.
Shunday qilib, sariqlik qopining devori ektodermadan, mezodermaning 
pariyetal hamda vissyeral varag‘idan va entodermadan tashkil topgan. Rivojlanish 
davrida homila sarig‘likdan kótariladi va faqat tana burmasi orqali sariqlik tanasi 
bilan bog‘lanadi. Sariqlik halta bóshlig‘ining oziq moddasi sariqlik bilan tólgan 
bólib, u sariqlik poyachasi orqali homila ichagiga tushadi. Shunday qilib, sariqlik 
xaltasi oziqlantirish vazifasini ótaydi. Sariqlikning hammasi homilaning 
oziqlanishiga sarf bólganidan keyin sariqlik xaltasi qurib, tushib ketadi. Uning 
órnida teri va ichak kindigi qoladi. Sut emizuvchilarda sariqlik xaltasi 
embrioblastdan amnion bilan bir vaqtda hosil bóladi, lekin unda ozuqa modda 
sariqlik bólmaganligi sababli unchalik rivojlanmaydi. Lekin u muhim vazifani 
ótaydi, chunki uning devorida, ya‘ni mezodermaning visseral varag‘ida dastlabki 
qon orolchalari hosil bóla boshlaydi.