Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Xronologik yozuv - xo’jalik jarayonlarini hujjatlarda ular sodir bo’lgan muddat tartibida yozib borish. Xronologik yozuv buxgalteriya hisobi ob’ektlari haqida kerakli ko’rsatkichlar olish imkonini bermaydi. Buning uchun tizimli yozuvdan foydalaniladi (tizimli yozuvga qarang). Xronologik yozuv ro’yxat jurnallariga yoziladi, bu jurnal hisobning memorial-order shaklida ishlatiladi. Bu jurnalda hamma memorial-orderlar tartib raqami bo’yicha ro’yxat qilinadi. Oy davomidagi ro’yxat jurnalining yozuvlari jami shu oy davomida har bir hisobvaraqlarning debet tomonlari jami, shuningdek kredit tomoni jamiga to’g’ri kelishi kerak. Bu tenglik buxgalteriya hisobidagi ikki yoklama yozuv xususiyatidan kelib chiqadi. Xronologik yozuvdan tizimli yozuv bilan birga bir hisob registrida foydalanish mumkin. Bunday registrlarga qishloq xo’jalik korxonalarida ishlatiladigan jurnal-order, asosiy kitoblar misol bo’la oladi.
Xususiylashtirish - davlat yoki munitsipial mulkchilikni (korxona, bank, transport, aloqa, bino, aktsiya va boshqalar) to’lov hisobiga yoki bepul xususiy mulkchilikka berish. Xususiylashtirishning asosiy shakllari: xususiy shaxslar (kompaniyalar) tomonidan davlat mulkini uzoq muddatga ijaraga berish, aktsiyalarning ma’lum bir qismini sotish.
Xo’jalik jarayonlarini ro’yxatga olish - xo’jalik jarayonlarini hisob registrlarida aks ettirish. Hisob registrlaridagi yozuv qo’lda, mashinada, ko’chirma, shaxmat, to’g’ri, xronologik, tizimli yozuvlarda amalga oshiriladi. Buxgalteriya hisobida xo’jalik jarayonlari ikki yoqlama yozuv yordamida aks ettiriladi (shaxmat yozuvi, xronologik yozuv, to’g’ri yozuv, tizimli yozuvlarga qarang).
Xo’jalik mablag’larini baholash - tabiiy ko’rsatkichlarni pul ko’rinishiga aylantirish. Buxgalteriya hisobida baholashning zaruriyligi xo’jalik mablag’lari va ularning manbalari bo’yicha ko’rsatkichlarini umumlashtirish bilan belgilanadi. Iqtisodiyotda tovar pul munosabati amal qilar ekan, xo’jalik mablag’larini baholash zaruriy holat hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi ko’rsatkichlari davlat va xo’jalik boshqaruvi uchun va bu ko’rsatkichlardan foydalanuvchilar uchun kerak bo’ladi. Buxgalteriya hisobi ma’lumotlarining haqiqiyligi xo’jalik mablag’lari baholanishining to’g’riligiga bog’liqdir.
Baholashga qo’yiladigan asosiy talablar uning haqiqiylik va bir xilliligidir. Baholashning haqiqiyligi hisob ob’ektining haqiqiy o’lchovini pul ko’rsatkichida to’g’ri aks ettirishni ta’minlaydi. Bir xillik talabi esa, iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida hisob ob’ektlarining ma’lum bir turlari bo’yicha bir xil bahoga ega bo’lishini ta’minlaydi.
Xo’jalik mablag’larini baholash tamoyili hukumat tomonidan tasdiqlangan standartlarga asosan belgilanadi.