Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Oddiy shirkat shartnomasini amalga oshirish bilan bog’liq operatsiyalarning soliq hisobi xususiyatlari. Tashkilotlar tomonidan ularning mol-mulki va nomoddiy aktivlarini oddiy sheriklik shartnomasi bo’yicha hissa sifatida o’tkazish tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni sotishda aylanma sifatida e’tirof etiladi (Soliq kodeksi 239-modda, 4-qism, 2-bandga qarang) va shuning uchun daromad solig’iga tortiladi.
O’zR Soliq kodeksining 239-moddasiga muvofiq, oddiy sheriklik shartnomasi bo’yicha hissa shaklida oddiy sheriklikda ishtirok etuvchi tashkilotlarning xarajatlari foyda solig’iga tortiladigan xarajatlar hisoblanadi.
Sheriklikda ishtirok etishdan olingan daromadlar oddiy sheriklikda ishtirok etuvchi tashkilotlarning realizatsiyadan tashqari daromadlarga kiritiladi va foydani soliqqa tortish maqsadida hisobga olinadi.
336-modda, 3-qismga muvofiq, hamkorlar (ishtirokchilar) tomonidan oddiy sheriklik shartnomasida (birgalikdagi faoliyat shartnomasida) ishtirok etishdan olingan zararlar ishonchli vakildan ushbu oddiy sheriklikdan kelgusi daromadga o’tkaziladi.
Hamkorlik shartnomasi bekor qilinganda va bu shartnoma bo’yicha tomonlarga qaytarib berilgan mol-mulk qiymati va ilgari oddiy hamkorlik shartnomasi (qo’shma faoliyati) asosida mulkni baholangan o’rtasidagi salbiy farq soliq maqsadlari uchun zarar hisoblanmaydi.
Tashkilot tomonidan bepul olingan moliyaviy investitsiyalarning soliq hisobi xususiyatlari. Soliqni hisobga olish maqsadlari uchun bepul olingan mulk tashkilotning realizatsiyadan tashqari daromadiga tegishli va bozor narxlaridan kelib chiqqan holda baholanishi kerak.
Aktivlarni tekinga olishda tashkilot daromad solig’i bo’yicha soliqqa tortiladigan baza hajmini tekinga olingan aktivlarning butun joriy bozor qiymati bo’yicha oshirishi kerak.


5.9. Moliyaviy investitsiyalarni hisobga olish bo’yicha amaliy mashg’ulot


I. Obligatsiyalarga moliyaviy investitsiyalar
№ 1 misol
Obligatsiyaning nominal qiymati 50 mln. so’mni tashkil etadi. Sotib olish narxi 42 mln. so’m. Obligatsiyani muomala davri 4 yil. Foiz daromadilar bir yilda ikki marta to’lanadi, ya’ni 4 yilda 8 marta foiz daromadi olinadi. Obligatsiya bo’yicha yillik daromad 15% qilib belgilangan.


Yechim
Agar obligatsiyaning sotib olish bahosi uning nominal qiymatidan past bo’lsa, har safar obligatsiyalar bo’yicha foiz stavkalari hisoblaganda obligatsiyalarning sotib olish va nominal qiymati o’rtasidagi farqqa foiz daromadi oshgan hisobiga qo’shimcha hisoblash o’tkaziladi.
Foiz daromadini oshirish orqali qo’shimcha kirim qilinishi lozim bo’lgan foiz daromadi miqdorini hisoblang: 1 000 000 so’m [(50 000 0000 so’m – 42 000000 so’m): 8]. Ko’rsatilgan summa obligatsiya bo’yicha har safar foiz daromadi to’langanda hisoblab chiqiladi.
Shunday qilib, qo’shimcha summani hisobga olib, obligatsiyaning egalik qilish muddati tugashi bilan uning sotib olish narxi nominal qiymatga keltirilishi kerak.

№