Gulhayridoshlar

DORIVOR O’SIMLIKLAR

O’SIMLIKLARNING VATANI

YOVVOYI, YEM HASHAK

“QIZIL KITOB”

HASHOROTXO’R O’SIMLIK

1-YILLIK

2-YILLIK

KO’P YILLIK

YARIM BUTA

BUTA

DARAXT

Tugmachagul, qirqbo’g’im, cherkez, jag’-jag’, sachratqi, gulhayri, marmarak, parpi, shuvoq, aloe, kolonhoe, isiriq, chakanda, zubturum, namatak, yerbag’ir, bo’znoch, bo’yimadaron, qoraituzum.

Virgin archasi --- Shimoliy Amerika, Jaydari g’o’za, -- Afrika, Meksika g’ozasi – Markaziy Amerika. Yeryong’oq – Braziliya. Beshyaproqli partenotsissus – Shimoliy Amerika. Psilofitlar (1859-yil) – Kanada, Riniya (1912-yil) – Shodlandiya. Kuksoniya (1937-yil) – Buyuk Biritaniya. Gulli o’simliklar – Janubiy Sharqiy Osiyodan bo’r davrida tarqalgan.

Bug’u lishaynigi, butasimon lishaynik, izen, sho’rak, donasho’r, o’tloq sebargasi, yantoq, ajiriq, qo’ng’irbosh, shuvoq, Cho’lda – sarsazan, teresken,

Holmon, shirach, sallagul, o’rta Osiyo noki, Olga Sorbariyasi, Oloy hiyoli, Yovvoyi tok, Buxoro otostegiyasi, targ’il lola, jumagul, yalpizdosh 23,

Drozera oldravanda, nependes, (kuvacha) suv qaroqchisi, Kaleforniya darlintoni, Qopqonli hashorotxo’r.

Oqsho’ra, jag’-jag’, machin, ituzum, baliqko’z, kungaboqar, makkajo’xori, bug’doy,

Lavlagi karam, Sholg’om, sabzi, rediska, sigirquyruq,

Beda, ajiriq, g’umay, sachiratqi, piskom piyoz, kiyik o’t, sallagul, qoqio’t, shirinmiya, iloq, lola, qamish, andiz, yalpiz, shashir, floks, xrizantema, nizomgul, chinnigul, duragay gibiskus, kartoshkagul, sallagul, yunona, sanchiqo’t,

Sarsazar, keyreuk, izen, tereska, shuvoq, yantoq,

Irg’ay, singirtak, namatak, zirk, bodomcha, uchqat, MADANIYSI – Anor, limon, qoraxat, ligustrum, nastarin, atirgul, shamshod, yoponnoki, tobulg’i, budleya, budlenej, gortenziya, sallagul, suriya gipiskusi, farzitsiya,

Shox shabbasi yoyiq, -- olma, o’rik, shaftoli, yong’oq, Shoxlari g’uch va tik – Qarag’ay, terak. Shoxlari sharsimon – sadaqayrag’och, majnuntol,

BOTANIKA -5 1) Robert Guk – 1665 – yilda xujayrani kashf etgan (O‘simlikda ) 2) Robert Braun -1831 – yil mag‘z xujayraning asosiy qismi ekanligini aniqladi 3) N.Gryu -1682 – yili to‘qima tushunchasini fanga olib kirdi 4) A. Timiryazev – u o‘zining “Quyosh xayot va xlorofill” nomli kitobida fotosintezni asoslab berdi BOTANIKA – 6 1Jozef Arnold va Tomas Staford Raflez – 1818 – yili dunyodagi eng yirik gul Rafleziyani topgan 2) Karl Linney – o‘simliklarni qo‘shaloq (Binar nomenklatura, ikki nom )bilan atashni taklif etgan 3) Anton Levenguk – bundan 300 yil oldin mikroblarni kashf etgan 4) Ibn Sino – yuqimli kasalliklarning suv va xavodan tarqalishini bundan 1000 yil ilgari aytib o‘tgan 5) A.M.Muzaffarov – O‘zbekistondagi suv xavzalarini o‘rgangan 6) Al - Beruniy va Ibn Sino – 1000 yil oldin o‘z asarida yopiq urug‘li o‘simliklar bo‘limiga oid dorivor o‘simliklar haqida yozgan 7) Rizamat ota Musamuxamedov – O‘zbekistonda uzumchilikni rivojlantirgan 8) A.L.Taxtadjyan – o‘simliklarni gul tuzilishiga qarab Magnoliya turkumi o‘simliklarini eng sodda gul tuzulishli deb qaraydi 9) B.F.Fedchenko va O.A.Fedchenko – 1906 – 1916 – yillarda 6 – qismli “Turkiston florasining ro‘yxati”. Unda 4111 tur bor 10) A.I. Vvedenskiy – uning raxbarligida 6 – jildli “O‘zbekiston florasi” chop etildi 138 – oila 4230 tur bor 11) Akademiklar – (O‘zbda botanika faniga xissa qo‘shgan ) Q.Z.Zokirov, Y. P.K.Korovin, A.M.Muzaffarov, J.K.Saidov 12) Professorlari – M.G.Popov, I.I.Granitov,M.M.Orifxonova,A.U.Usmonov, S.S.Saxobiddinov, P.Q.Zokirov, V.P.Bochansev. 13) Abu Rayxon Beruniy – “ Kitob as saydana fit tib” asarida dorivor xona o‘simliklari xaqida ma’lumot bergan 14) Zokirov - 10 – jildli “O‘rta Osiyo O‘simliklar aniqlagichi” 125 – oila 1151 – turkum 8094 – tur (5 – jildli “O‘zbekistonda o‘simliklar qoplami”) 15) S.G.Navashin – gulli o‘simliklarda qo‘sh urug‘lanish xodisasini kashf etgan 16) A.Muzaffarov – suvo‘tlarni o‘rgangan, xlorella suvo‘tidan chorva mollarini mazsuldorligini oshirishda foydalangan 17) Maxmud Mirzaev – meva va rezavor mevalarning 200 ga yaqin navlarini yaratishdi ZOOLOGIYA – 7 1) Arastu - zoologiyaga oid dastlabki asarlarni eramizdan 4 asr oldin yozilgan. U o’z asarida 500 ga yaqin hayvon haqida yozgan. 2) Anton Levenguk – 16-17 asrlarda mikroskopda ko’rinadigan hayvonlarni kashb qilgan. 3) Karl Linney – 18-asrda hayvonlar klassifikasiyasini yaratgan. (tur, urug, turkum, sinf) 4) Charliz Darvin – 19 asrda hayvonlarni o’rganib Evolitsion talimotni yaratdi. 5) D.N.Kashkarov – Hayvonlar ekoligiyasini o’rgangan. 6) L.M. Isayev va P.F.Baroviskiy-O’rta Osiyoda rishta, Leyshmaniya, Bezgak paraziti tugatilishiga sabab bo’lishdi. 7) T.Z.Zoxidov, O.P.Bokdanov – Umrtqali hayvonlarni o’rgangan, 8) A.M.Muhamadiyev , V.V. Yahontov, A.T.To’laganov, J,A, Azimov. M.A.Sultonov. S.M.Alimuhamedov – Umrtqasiz hayvonlarni o’rgangan. 9) K.I.Skryabin - uning boshchiligida Gelmintlarni o’rganish va unga qarshi kurash usullarni ishlab chiqilgan. 10) Ibn Sino – “Tip qonunlari” asarida dorvor giyohlar bilan odamdan parazit gelmintlarni haydash haqida yozgan. 11) A.T.To’laganov-o’simliklar gelmentlarni o’rgangan. 12) M.A.Sultonov I.A.Azimov. E.X.Ergashev – Yovvoyi va uy hayvonlari germenlarini o’rgangan. 13) A.O.Kavaleviskiy – Lansertnikni kashf etgan. 14) F.Lefler va P.Frosh – uy hayvonlarda uchraydigan oq sil kasaligining qo’zg’atuvchi virus bakteriyali filterni o’ta olishini aniqlagan.