Gulchehra shadmanova, soyibjon mirzayev «zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari»

2.5. Axborot resurslari
 
Inson faoliyatining barcha mahsulotlari kabi, «yaratish- tarqatish - iste‘mol» 
axborot aylanishi tabiiy takrorlanishiga bo‘ysunadi. Axborot fizik jihatdan 
buzilmaydi va iste‘mol paytida yo‘qolmaydi (ko‘pchilik moddiy tovarlar, resurslar 
va axborot tashuvchilardan faqrqli ravishda), bu masalalarni qarab chiqqanda 
axborot resursi ham yangi shaklga o‘tish bilan ular amalda izsiz yo‘q bo‘lib ketishi 
uzoq perspektivada aniq bo‘ladi. Ya‘ni shunday vaziyat tug‘iladiki, dastlabki 
manbani qidirib o‘tirishdan ko‘ra yangisini ixtiro qilish osonroq bo‘ladi. 
Axborot almashinuvning an‘anaviy takrorlanishida hujjatli axborotning 
asosiy oqimi 
muallif
- bosmaxona – kutubxona
-
o‘quvchi 
zanjiri 
b
o‘yicha ketadi
, 
lekin aylanib
 
o‘tadigan yo‘llari ham mavjud, misol uchun: 
muallif
- 
o‘quvchi ', 
bosmaxona - o‘quvchi 
(obuna).
Mazmunni etkazib beruvchilari jarayonning ixtiyoriy ishtirokchilaridan biri 
hisoblanadi: muallif (individual yoki jamoa) bosmaxona yoki kutubxona. 
Ma‘lumotlar bazasini nashr etish va onlaynli xizmat ham hech kimga 
taqiqlanmaydi. Misol uchun tabiiy fanlar bo‘yicha eng katta axborot tizimi INSPES 
institutning (Institution of Electrikal Engineers,Buyuk britaniya) kutubxonaviy 
xizmatidan rivojlanib ketdi. Oxirgi foydalanuvchi uchun kommunikatsion muhitni 
o‘zida aks ettiruvchi axborot tarmoqlari, integral taqsimlangan axborot xizmatini 
tashkil etib, ko‘pincha MB ni tarqatuvchi yoki bosmaxona tarkibiga kiradi. 
Elektron infrratuzilma ananaviy kommunikatsiyaga o‘xshamasdan nisbatan 
mustaqil qatlamni hosil qiladi.
Kommunikatsion asbob-uskunalari, aloqa xizmatlarining arzonlashishi va 
hammajoyda tarqalishi, shuningdek ma’lumotlar uzatishning protokollari, formatlari 
va dasturiy vositalarining yuqori darajada standartlashtirilishi bularning barchasi 
turli fizik tashkilotlarning axborot tarmoqlarining integratsiyasiga olib keldi.

---

32 
Axborot oqimlarining umumlashgan chizmasi va axboror tizimlarining 
boshqaruv jarayonidagi o‘rni 2.3-rasmda ko‘rsatilgan. Bu yerda axboror tizimlari, 
boshqaruv ta‘siri axborotga mavjud ma‘lumotlarni: ob‘ekt, atrof-muhit holati, shu 
jumladan avval erishilgan boshqaruv ta‘siri samaradorligi to‘g‘risidagi 
ma‘lumotlarni sintez qilish asosida erishishni ta‘minlaydigan tizim sifatida juda 
keng tushunchada aks ettirilgan.
2.3- Rasm.Axborot tizimlarining boshqaruv jarayonidagi o‘rni 
Bu yerda axboror tizimlari, boshqaruv ta‘siri-axborotga mavjud ma‘lumotlarni: 
ob‘ekt, atrof-muhit holati, shu jumladan oldin erishilgan boshqaruv ta‘siri 
samaradorligi to‘g‘risidagi ma‘lumotlarni sintez qilish asosida erishishni 
ta‘minlaydigan tizim sifatida juda keng tushunchada aks ettirilgan.
Tashqi boshqaruvchi axborot (Yuqorida turuvchi AT), shu 
jumladanboshqaruvning maqsad funksiyasi