Gulchehra izbullaeva pedagogika nazariyasi

 
4-jadval. 
Jaloliddin Rumiyning ma’naviy merosi 
№ Asar nomi 
Mazmuni 
Yozib 
qoldirilgan 
1. 
Devon 
Ushbu devon, g’azal va ruboiylardan 
iboratdir. Fors tilida bitilgan 45,000 dan 
ortiq g’azallar majmui hisoblanadi 
Shogirdlari 
tomonidan 
2. 
«Fiyhi mo 
fiyhi» 
(«Ichindagi
ichindadir») 
Mavlononing suhbatlaridan iborat 71 ta 
ma’naviy rasmiy va norasmiy suhbatdan 
tashkil topgan falsafiy kitob. Falsafiy-
so’fiyona 
mushohadalar 
keltirilib, 
ruhiyat dialektikasi haqida yozilgan 
Shogirdlari 
tomonidan 
3. 
«Mavoizi 
majolisi 
sab’a» 
Rumiyning yetti o’git va pand - 
nasihatlarini qamrab olgan 
Shogirdlari 
tomonidan 
4. «Maktubot» 
Mavlononing turli davrlarda zamondosh-
lariga yozgan maktublaridan tuzilgan 
to’plam 
Shogirdlari 
tomonidan 

---

135 
5. 
«Masnaviyi 
ma’naviy» 
7 ta kitob (25700 bayt)dan tashkil topgan 
fors va ba’zilari arab tilida bitilgan 
bebaho ta’limiy-tarbiyaviy asar. U 
she’riy – ikkilik tarzida yozilgan bo’lib,
xalq og’zaki ijodi, 760 ga yaqin Quron 
oyatlari sharxi, 703 ga hadis namunalari, 
turli milliy eposlar, Ezop hikoyalari, 
«Avesto»dan 
namunalar, 
Firdavsiy 
«Shoxnoma»si, hindlarning mashhur 
«Kalila va Dimna»sidan namunalar 
sharxlar, tarjimalarni o’z ichiga oladi. Bu 
asar fors tilidagi Qur’on deb ham nom 
olgan. Asarni Rumiy 43 yilda yozgan. 
«Masnaviy» axloqiy ta’sir va ma’naviy 
munozara hamda tasavvuf usullari joylan 
asardir 
Shogirdi 
Husomiddin 
Chalabiy 
tomonidan 
«Masnaviy» – «Qur’oni karimning ochiq-ravshan bayoni... 
ma’naviy rizqni kengaytiruvchi... xulqlarni pok... martabalarni 
yuksak» tutguvchi asar. Oltita kitobdan iborat bo’lgan bu asar 760 ga 
yaqin Qur’on oyatlari sharhi, 703 hadis namunasi, turli milliy epos, 
xalq og’zaki ijodi namunalari va tarjimalarni o’z ichiga olgan. Asarda 
ma’nan yetuk, komil inson masalasi, payg’ambar, vali, avliyo, so’fiy, 
shayx, ustozlar ta’limoti yetakchi o’rinni egallaydi. Asar hajmi olti 
kitob – 25632 bayt yoki 51 264 satrni tashkil etadi. «Masnaviy»ni 
olimlar: «Tarixda «sharif» deb sifatlangan uchta asar mavjud bo’lib, 
birinchisi – «Buxoroyi sharif», ikkinchisi – «Shifoyi sharif» va 
uchinchisi – «Masnaviyi sharif» deyishadi. Masnaviy (arabcha – 
qo’shaloq, ikkilik; ikki misrali she’r shakli) har bir baytining misralari 
o’zaro qofiyadosh bo’lgan va baytdan baytga qofiyalar yangilanib 
boradigan she’r shakli. Mutafakkirga olamshumul shuhrat keltirgan 
asar – «Masnaviy»ning o’ziga xos yaratilish tarixi bo’lgani kabi, unda 
ifodalangan masalalar qamrovi ham cheksizdir. 

---

136