Gruntlarning

GURUH: 9-19

BAJARDI: KARIMOV JALOLIDDIN

GRUNTLARNING

SILJISHGA QARSHILIGI

REJA:

#1

GRUNTLARNING DEFORMATSIYASI

#2

GRUNTNING ICHKI ISHQALANISH BURCHAGI

GRUNTLARNING DEFORMATSIYASI

Har qanday tashqi yuk ta’sirida gruntning deformatsiyasi uning mustahkamligi bog’liq. Gruntning mustahkamligi esa, o’z navbatida, uning siljishga qarshiligi bilan belgilanadi. Gruntning siljishga qarshiligi [Har qanday tashqi yuk ta’sirida gruntning deformatsiyasi uning mustahkamligiga bog’liq. Gruntning siljishga qarshiligi solishtirma qarshilik sifatida zo’riqish [kuchlanish] o’lchov birligida ifodalanadi.

Gruntlarning siljishga qarshiligini Kulon qonuni asosida prof.

N.N. Maslov to’liq quyidagi umumiy ko’rinishda tavsiya etgan:

φ - namlikdagi gruntning ichki ishqalanish burchagi

Ƭϭ,w = ϭ tg φ + c + c

w

w

ϭ

Bunda ϭ – grunt qatlamining ma’lum qirqim yuzasida hosil bo’luvchi zo’riqishning tik yo’nalgan tashkil etuvchisi;

w

c - namlikdagi gruntning yumshoq holatdagi bog’lanish kuchi;

w

c - bikr holatdagi bog’lanish kuchi

ϭ

φ,c va Ƭ lardagi w belgilar ularning namlikka bog’liq ekanligidan darak beradi. Ulardan tashqari gruntning siljishga qarshiligi Ƭϭ,w umumiy holda zo’riqishning tik yo’nalgan tashkil etuvchisiga ham bog’liqligi ϭ belgisi bilan ifodalinadi





Ma’lumki, siljish darajasi grunt qatlamlarida [kesimlarida] hosil bo’ladigan urinma kuchlanishlar miqdoriga bog’liqdir. Gruntning qandaydir bir tekisligidagi urinma kuchlanishlar uning siljishga chegaraviy qarshiligi Ƭc erishsa, u holda, ushbu tekislik bo’yicha grunt qismlarining o’zaro siljishi ro’y beradi

Gruntlarning siljishga chegaraviy qarshiligini [siljituvchi urinma kuchlanishlar qiymatini] baholash grunt namunalarini laboratoriya ustaxonasida yoki gruntni bevosita dala sharoitida sinash orqali amalga oshiriladi. Laboratoriya ustaxonalarida siljish ko’rsatkichlari grunt namunalarini biror tekislik bo’yicha qirqish [tekis siljitish], uch yo’nalishda siqish, qanotli [parrakli] silidrlar yordamida qirqish, shar yoki konussimon sirtli bikr shtamplarni gruntga botirish va boshqa usullar bilan sinash yordamida o’rnatiladi

1- rasmda amaliyotda eng ko’p ishlatiladigan tekislik bo’yicha siljituvchi [qirquvchi] asbobning sxemasi ko’rsatilgan. Sinash jarayonida, silindr shaklidagi grunt namunasi ustiga vertikal N yuk quyidagi. So’ngra, asbobning harakatlanuvchi xalqasiga pog’onamapog’ona oshib boruvchi siljituvchi T kuchlar ta’sir ettiriladi. Sinov aniq siljish sodir bo’lgunga qadar, gorizontal T kuchni oshirib borish hisobiga davom ettiriladi. Tajribalar N kuchning boshqa o’zgarmas qiymatlarida ham yuqoridagi tartibda kamida uch marta o’tkaziladi. Bunda, har bir sinovdagi gruntni zichlovchi bosim:

p = N / A

Bu yerda: A- siljish tekisligining yuzasi

1- rasm.

Gruntlarni tekis qirquvchi qurilma yordamida siljishga sinash:

1- grunt namunasi: 2- filtr: 3- taglik: 4- harakatlanmaydigan xalqa:

5- harakatlanadigan xalqa: 6- porshen: 7- siljishni o’lchovchi indikator

GRUNTNING ICHKI ISHQALANISH BURCHAGI

Jism zarralari sirt yuzasining ga’dir-budurlik shakli ishqalanish holatini izohlashdagi asosiy ko’rsatkichlardan biridir. Ma’lumki tashqi kuch ta’sirida grunt zarralari orasida yaqinlashuv va jipslasuv holatlari sodir bo’ladi. Bu holat, o’z navbatida, zarralararo siljishga qarshi ishqalanish kuchini vujudga keltiradi. Shu yo’sinda olib borilgan tajribalar ishqalanish kuchi, tashqi yukning tik yo’nalgan tashkil etuvchisini ma’lum miqdorlariga mos ravishda o’zgarishini ko’rsatgan. Shunga asoslanib, ishqalanishning solishtirma kuchini quyidagicha ifodalash mumkin.

Bunda f – zarralar sirtining g’adir-budurligini ifodalovchi ishqalanish koeffitsiyenti.

Ishqalanish koeffitsiyenti, oz navbatida, ishqalanish burchagiga mos bo’lgani uchun ifodani aynan quyidagi shaklda yozish tavsiya etiladi:

Ƭ = ϭ‧f

Ƭ = ϭ‧ tgφ

Odatda ishqalanish holati zarralar orasida yuz bergani bois gruntlar mexanikasida f va φ tegishlicha ichki ishqalanash koeffitsiyenti va ichki ishqalanish burchagi deb yuritiladi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Rasulov H.Z, «Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar» – Oliy o‘quv

yurtlarining qurilish ixtisosligi talabalari uchun darslik. Toshkent «O‘qituvchi»,

1993 y. – 240 bet.

2. Sayfiddinov S.S. Zamin va poydevorlar. O‘quv qo‘llanma. TAQI,

Toshkent, 2003 y., –105 bet.

3. Rasulov.H.Z. “Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar” darslik,

Toshkent, “Tafakkur” nashriyoti, 2010. 232 bet.