Grunt suvlari Aeratsiya zonasi suvlari

Mavzu: Aeratsiya zonasi va grunt suvlari
Reja:

1. 
   Aeratsiya zonasi suvlari
   
2. 
   Grunt suvlari
   

Aeratsiya zonasi suvlari
Aeratsiya zonasi deganda - yer yuzasidan birinchi suvli qatlamgacha,ya'ni grunt suvlarining erkin yuzasigacha bo'lgan oraliq tushuniladi. Aeratsiya zonasi suvlariga tuproq va yer yuzasiga yaqin yuzaki qat usti suvlari kiradi.

Tuproq suvlari: Tuproq suvlari yerning eng yuza qismida atmosfera yog'inlarining (yomg'ir, qor, jala) hamda xavodagi suv bug'larining kondensatsiyalanishi va yerga shimilishi, singishi natijasida paydo bo'ladi (1-rasm). Bu suv issiq iqlimli rayonlarda fasliy xarakterga ega. Ko'pincha havo xaroratining ko'tarilishi bilan bug'lanib ketishi mumkin. Nam iqlimli hududlarda (Evropaning shimoliy rayonlarida, G'arbiy Sibir, Uzoq Sharq o'lkalarida va h.k.) bu suv uzoq saqlanish xususiyatiga ega. Shuning uchun quruq iqlimli hududlarda tuproq suvini bug'lanishi oqibatida yer sathida oq tuz dog'lari vujudga keladi. Namli o'lkalarda tuproq esa organik moddalarga nihoyatda to'yingan bo'ladi.(1-rasm)

1-rasm. Tuproq qat usti va grunt suvlarini yotish sxemasi (M.X.Drijindan, ba'zi o'zgartirishlar bilan) 1-tuproq suvi; 2-grunt suvlari oqimini vujudga keltirgan qum qatlami; 3-suv o'tkazmaydigan qatlam; 4-qatlam usti suvining satxi; 5-grunt suvi va uning oqim yo'nalishi; 6-suv o'tkazmaydigan gil qatlami; 7-er osti grunt suvini yer yuzasiga buloq xolatida chiqishi; 8-grunt suv satxini deprission yuzasi.
Yuzaki yuqori suvlar: Bu turkumga kiruvchi yer osti suvlarining paydo bo'lishi aeratsiya zonasida tarqalgan jins qatlamlarining ichida joylashgan, qalinligi 1-3 m, maydoni bir necha o'n metr bo'lgan, o'zidan suvni yaxshi o'tkazmaydigan gil qatlamlariga bog'liq holda paydo bo'ladi. Yuzaki suvlarini vujudga kelishida tuproq suvlari katta rol o'ynaydi. Chunki tuproq suvlari o'z xarakati jarayonida aeratsiya zonasidagi suv o'tkazmaydigan qatlamlarga duch kelib, anna shu qatlamlarini ustki qismida yig'ila boshlaydi. (9.1rasm) va ba'zan katta miqdordagi chuchuk yer osti suvini xosil qiladi. qat usti suvining yillik zaxirasi shu hududga tushadigan yog'inning miqdoriga, havo namligina va haroratiga bog'liq holda o'zgarib turadi.