Грамматик трансформация турлари



Download 40 Kb.
Sana12.04.2022
Hajmi40 Kb.
#547186
Bog'liq
ГРАММАТИК ТРАНСФОРМАЦИЯ ТУРЛАРИ

ГРАММАТИК ТРАНСФОРМАЦИЯ ТУРЛАРИ


Бир тилдаги тулик маълумотни бошка бир тилга утказиш учун бир канча интерлингвистик лексик ва грамматик трансформация турларидан фойдаланишга тугри келади. Куйида биз грамматик трансформация турларини укриб чикамиз:




  1. Грамматик урин алмаштириш

  2. Грамматик транспозиция

  3. Грамматик тушуриб колдириш

  4. Грамматик кушиш




  1. Грамматик урин алмаштириш. Урин алмаштириш бу бир гап булагини

бошка бир гап булаги билан ёки бирор суз шаклини бошка суз шакли билан алмаштириш тушунилади. Шунга караб грамматик урин алмаштиришни 2 га булиш мумкин:
а) Гап булакларини алмаштириш
б) Сузнинг граммматик шаклларини алмаштириш
Урин алмаштириш оркали таржима килишнинг бар неча сабаблари мавжуд:

  • Таржима килинаётган тилда бир ёки бир нечта грамматик шакл ёки кострукцияларнинг йуклиги:

  • Шакл ва конструкцияларнинг бирикишида мувофикликнинг етишмаслиги, шунинг дек, лексик сабабларга кура турли хил мослашувлар ва сузларнинг ишлатилиши.

  • Худди шу маънодаги гап булагининг етишмаслиги

Куйидаги мисолда инглиз тилидаги иккита маълум маънога эга булган гапнинг урин
алмаштириш оркали феълларнинг маънолари интерпритация килинишида куришимиз мумкин:
He says he will come – У келишини айтаяпти – Он говорит, что придет.
He said he would come – У келишини айтди – Он сказал, что придет.
Узбек ва рус тилларда шунга ухшаш суз шакли булмасдан, сузларнинг маъноларин бошка грамматик воситалар ёрдамида ифодаланади.
Узбек тилида феълнинг категорияси сифатдошнинг кушимчаси –жак билан, ёки харакат номи – (и)ш билан рус тилида феълнинг келаси замон шакли ишлатилади.
Гап булакларини урнини алмаштиришнинг 2 тури мавжуд: шартли ва ихтиёрий. Таржимада шартли урин алмаштириш аслият тилидаги гап булакларида ишлатилган воситанинг таржима килинаётган тилда йуклигида ёки мос келмаслигида кузатилади: М. Инглиз тилидаги артикл.
Узбек тилида артикл булмаганлиги учун уни таржима килишда турли хил лексик ва грамматик воситалардан фойдаланамиз. Артикллар гумон, курсатиш олмошлари, сон ва ургу бажарадиган вазифаларда хам келиши мумкин. Шунинг учун узбек ва рус тилларда артиклларнинг маъносини берадиган адекват восита оркали ифодаш лозим:
When we were in Majorca, there was a Mrs. Leech there and she was telling us most wonderful things about you. (A. Christie)
Биз Мальоркада булганимизда, у ерда кандайдир миссис Лич бор эди. У бизга сиз тугрингизда жуда куп кизикарли нарсаларни айтиб берди.
Когда мы были в Мальорке, там была некая миссис Лич, которая рассказывала очен много интересного о Вас.
Таржиманинг узбек ва рус тилларида гумон олмошларидан ноаник артикл урнида фойдаланилган.
Ихтиёрий урин алмаштиришда таржима котекстдаги маънога караб
узгартирилади:
The climb had been easier than he expected.
Кутарилиш у кутгандан кура осонрок булди.
Подняться оказалось легче, чем он ожидал.
Юкоридаги мисоллардан куриниб турибдики, инглиз тилидаги аник артикл билан келган от узбек ва рус тилларда инфинитив билан берилган.

  1. Транспозиция. Транспозиция деганда, оригинал тилдан таржима

килинаётган тилга лингвистик элементларнинг жой узгариши тушинилади.
Транспозициянинг 2 тури мавжуд: гап булакларининг урин алмашиши ва кушма гапларда синтактик богликлик турлари. Масалан:
Active defenders of the national interests of their people, the Actives, are at the same time true internationalists. (W. Foster.)
Активлар уз халкларининг миллий манфаатларини дадил химоя киладилар ва айни бир вактда улар хакикий интернационалистлар хамдир.
A big scarlet Rolls Royce had just stopped in front of the local post office. (A. Christie.)
Махаллий алока булими олдида кизил рангдаги катта Рольз Ройс автомашинаси тухтади.
Инглиз тилида гапнинг семантик маъноси ноаник артикл билан ифодаланган, узбек тилида эса бу иккинчи даражали маъно хисобланади.
Инглиз тилидаги мураккаб кушма гапни узбек ёки рус тилларги таржима килиш жараёнида бош гап ва эргаш гаплар жойи узгариши мумкин. Бу шуни англатадики, мураккаб кушма гапдаги сузлар тартиби бошка тилларда хар доим хам мос келавермайди. Масалан:
A remarkable air of relief overspread her countenance as soon as she saw me.
Мени куриши биланок, унинг юзида енгил тортганлик аломати пайдо булди.

  1. Сузларни тушириб колдириш- грамматик трансформация тури булиб,

бу тилларда маълум грамматик компонентларнинг кискаришида кузатилади:
He raised his hand.
У кулини кутарди.
Он поднял руку.

  1. Кушиш. Бу грамматик трансформациянинг шундай турики, унда ифодалаб

булмайдиган грамматик ва семантик компонентларни аслият тилида учратишимиз мумкин:
Also, there was an awkward hesitance at times, as he essayed the new words he had learnt.
Баъзида у якиндагина урганган янги сузларини талаффуз килишга хозирланиб, тухтаб коларди.
Феълнинг маъноси узбек тилида «якиндагина» равиши билан ифодаланган.
Download 40 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish