G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Reja

Kasallik qo‘zg‘atuvchisi va uning belgilari. Fuzarioz so‘lish kasalligini deyteromitsetlar sinfiga oid Fusarium oxysporum f. vasinfectum zamburug‘i qo‘zg‘atadi. Laboratoriya oziqa muhitida u vegetativ mitseliy, makro- va mikrokonidiya hamda xlamidosporalaridan iborat koloniya hosil qiladi. Qo‘zg‘atuvchining belgilari oziqa muhitlarida ularning tarkibi, havo harorati va namligi bilan bog‘liq holda har xil bo‘lib, mitseliy yupqa parda va momiq-baroq shakllari orasida o‘zgaradi, rangi ko‘pincha och-pushti, kam hollarda och-sariq bo‘ladi. Kartoshka - dekstrozali muhitida koloniya oq tusli, ammo substratga binafsha rang pigment ajralib chiqishi mumkin. (Kapellman, Smith, 1981). Ba’zi boshqa muhitlarda yosh koloniyaning rangi pushti-binafsha, vaqt o‘tishi bilan to‘q-qizil, oxiri binafsha ko‘kimtir tus oladi; sterilizatsiya qilingan guruch muhitida turg‘un och-sariq pigment hosil qiladi (Solovyeva, 1954).

Mikrokonidiyalar 1 hujayrali, rangsiz silindr, ellips yoki tuxum shaklli, o‘lchami 5-12x2-4 mkm, ko‘p miqdorda substrat ustidagi mitseliyda, shilimshiq modda bilan yopishgan soxta kallachalarda yoki bevosita gifalarda to‘p-to‘p bo‘lib rivojlanadi. Makrokonidiyalar oz miqdorda, konidioforalarda hosil bo‘ladi, ularning ko‘pchiligi 4, ba’zilari 5 yoki 6 hujayrali, rangsiz, urchuq yoki ellips shaklli, deyarli to‘g‘ri yoki biroz o‘roq kabi egilgan, o‘lchami 25-59x3-5 mkm, ko‘pincha 35-40x3,5-4,5 mkm. Konidioforalar halqasimon shoxlangan, och-sariq yoki och-pushti tusli, bevosita mitseliyda yakka-yakka, kam holatlarda dasta-dasta bo‘lib, shilimshiq modda bilan yopishgan pionnot va sporodoxiylar hosil qilib rivojlanadi. Xlamidosporalar ko‘p miqdorda, gifa o‘rtasida yoki uchida, odatda yakka holda, ba’zida zanjirlarda rivojlanadi, kalin devorchali, 1 yoki 2 hujayrali, diametri 4-6 mkm (Solovyeva, 1964; Solovyeva, Madumarova, 1969; Karimov, 1976; Bilay, 1977; Sidorova, 1983). Zamburug‘ sklerotsiy ham hosil qilishi aniqlangan (Kapellman, Smith, 1981). Xlamidospora va sklerotsiylar kasallikka moyil xo‘jayin o‘simlik mavjud bo‘lmaganida hamda qish va yozning noqulay harorati sharoitida patogen tuproqda saqlanishi uchun xizmat qiladi.

Vilt bilan zararlangan o‘simliklar fitopatologik tahlil qilinganda, Fusarium oxysporum dan tashqari boshqa turlari ham ajralib chiqishi mumkinligi aniqlangan. Jumladan F.bucharicum, F. culmorum, F. heterosporum, F. martii var.caoucasium, F.moniliforme, F. solani va b.q. (Gaponenko, 1965; Xoxryakov va b.q., 1966; Shapova, Grigoryans, 1971, Fayziyev, 1980). F.bucharicum g‘o‘za ildiz bo‘yinchasida rak, F. martii var.caoucasium -ekinlarda "yashinsimon" so‘lish kasalliklarini qo‘zg‘atishi xabar qilingan. G‘o‘zada fuzarioz so‘lishni ma’lum bir ekologik sharoitlarda, boshqa Fusarium turlari ham qo‘zg‘atishi mumkinligi haqidagi xabarlar (Yassin, Daffala, 1982; Sidorova, 1983) mavjud bo‘lsa ham, bu kasallikning qo‘zg‘atuvchisi sifatida faqat Fusarium oxysporum f. vasinfectum tan olinadi.