G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Reja

Boshqa ko‘sak va tola kasalliklarini saprofit (quvvatsiz patogen) zamburug‘lar, jumladan Trichothecium roseum (pushti rang chirish), Rhizopus nigricans va Mucor spp. (mukoroz), Botrytis cinerea (kulrang chirish), Penicillium spp. (penitsillyoz), Alternaria spp. va Cladosporium spp. (qora shira), Cepbolosporium acremonium (tola mog‘orlanishi) turlari qo‘zg‘atadi. Ular sog‘lom ko‘sakka kira olmaydi, ochilmagan ko‘sakka faqat zararli hasharotlar hosil qilgan teshiklardan, ochilgan yoki ochilayotgan ko‘saklarga shamol va hasharotlar organlari yordamida kiradi va nam, pishmagan tolani zararlaydi. Zararlangan yosh ko‘saklar ochilmasligi yoki qisman ochilishi mumkin, ularning usti har xil tusdagi dog‘ va mog‘or qatlami bilan qoplanadi. Ochilgan ko‘saklarda paxta bo‘lakchalarining rangini o‘zgartiradi, mog‘or bilan koplanadi. Ko‘pincha momiqlanmaydi, ba’zan yerga to‘kiladi. O‘simlik bitlari chikargan suyuqlik (shira) g‘o‘za bargidan tolaga tushganda, uning ustiga mog‘or zamburug‘lari rivojlanadi, tola usti qora, yopishqoq qatlam bilan qoplanadi; to‘plangan hosil yuqori namlikda saqlansa, zamburug‘lar rivojlanishi davom etadi. Bu kasalliklarning barchasi tola sifati, texnologik xususiyatlari - metrik nomeri, pishiqligi, uzilish uzunligi va boshqalarning pasayishiga, chigit sifati va u yashovchanligining kamayishi yoki butunlay nobud bo‘lishiga sabab bo‘ladi (Osipyan, 1975; Karimov, 1976; Rasulev, 1981, Peresipkin, 1987; Peresipkin va b.q., 1990; Davis va b.q., 1996).

Yuqorida keltirilganlardan tashqari ko‘sak va tola kasalliklari qo‘zg‘atuvchilari sifatida zamburug‘lar - O‘zbekistonda Sclerotium gossypi (Golovin, 1953; Karimov, 1976), O‘zbekiston, Turkmaniston, Qozog‘iston, Ozarbayjon va Armanistonda Helminthosporium nadsoni (Osipyan, 1975), bakteriyalar - AQShda Erwinia berbicola, Е. ariodeae, Afrikada - Е. aroideae (Pinckard va b.q., 1981) uchrashi haqida xabar qilingan.