Gorizantal, vertikal va burchak ostida otilgan jismning harakatini o’rganish. Ishning maqsadi

ISHNI BAJARISH TARTIBI
Birinchi topshiriq. Shar uchish uzoqligining otish burchagiga bog’liligini o’rganish.

1. 
   To’pponchani turli burchak ostida o’rnating va har bir holatda uch, to’rt marta otib ko’ring.
   
2. 
   Shar tushga nuqtalarni qalam bilan belgilang va o’rtacha tushish nuqtasini aniqlang. O’lchov tasmasi bilan sharning uzoqliklarini o’lchang va natijalarni jadvalga kiriting.
   

Burchak gradus hisobida	20	25	30	35	40	45	50	55	60	65	70
Masofa sm hisobida

3. 
   Tajribada topilgan natijalar asosida xulosa chiqaring.
   

Ikkinchi topshiriq. Boshlang’ich tezlikni aniqlash.

1. 
   Sharning boshlang’ich tezligini aniqlash uchun yuqorida o’tkazilgan tajriba natijalaridan foydalanish.
   
2. 
   To’pponcha gorizantga nisbatan 45º burchak ostida o’rnating va uni uch marta o’qlab oting hamda uchish uzoqligining o’rtacha qiymatini aniqlang.
   
3. 
   Aniqlangan natijalar asosida sharning boshlang’ich tezligi hisoblang.
   

Uchinchi topshiriq. Shar ko’tarilgan balandligining otilish burchagiga bog’liqligini o’rganish.
Gorizontga nisbatan 45º burchak ostida o’rnatilgan sharning boshlang’ich tezligi υ₀ murakkab tezlik bo’lib uni gorizanatal yo’nalgan tekis harakat tezligi υ₁ va vertikal yo’nalgan tekis sekinlanuvchan harakatning boshlang’ich tezlgi υ₂ dan iborat tashkil etuvchilarga ajratsih mumkin.

Rasmdan ko’rinib turibdiki uchburchak teng yonli shunga ko’ra υ₁=υ² va Pifogor teoremasiga ko’ra υ₀²=υ₁²+υ₂² bo’ladi. Sharning ko’tarilish balandligi quyidagi formuladan aniqlanadi.

Biz tekshirayotgan vertical yo’nalgan tezlik gorizontal tezlikkka teng. Shunga ko’ra teng vaqt oraliqlarida yuqoriga vertikal ko’tarilish balandligi sharning gorizantal yo’nalishda uchib o’tgan masofasining yarmidan ikki marta kichik bo’lishi kerak. Ya’ni:
.

1. 
   Hisoblash yo’li bilan topilgan natijani tajribada tekshiring.
   
2. 
   Laboratoriya shtativini shar otilgan nuqtadan s/2 masofada o’rnating.
   
3. 
   Shtativga mahkamlangan va vertical tekislikda joylashgan xalqa markazini 33,3 sm balandlikda o’rnating.
   

Eslatma: Shar 45º burchak ostida o’rnatilganida va masofa to’g’ri tanlanganida u xalqa ichidan o’tadi.