Glossariy pedagogika yunoncha «paidagogike»

14- ma’ruza. AQSH va Yevropa mamlakatlarida ta’lim-tarbiya masalalarining olib borilishi va qiyosiy tahlil

1. O‘zbekiston va AQSH ta’lim tizimining qiyosiy tahlili.

2.Yevropa davlatlarida ta’lim-tarbiya jarayonlarining o‘ziga xos xususiyatlari. 3.Pedagogika fani taraqqiyotidagi o‘ziga xosliklar: umumiylik va tafovut.
Tayanch iboralar: uzluksiz ta’lim, boshlang’ich maktab, o’rta maktab, oliy ta’lim
Mamlakat ta’lim tizimining tuzilishi quyidagicha:

— bolalar 3 yoshdan 5 yoshgacha tarbiyalanadigan maktabgacha tarbiya muassasalari;

— 1-8-sinfgacha bo’lgan boshlang’ich maktablar (bunday maktablarda bolalar 6 yoshdan 13 yoshgacha o’qiydilar);

— 9-12-sinflardan iborat o’rta maktablar (bu maktablarda 14-17 yoshgacha bo’lgan bolalar ta’lim oladilar). U quyi va yuqori bosqichdan iborat.

Amerika Qo’shma Shtatlarida navbatdagi ta’lim bosqichi oliy ta’lim bo’lib, u 2 yoki 4 yil o’qitiladigan kollejlar hamda dorilfununlarda amalga oshiriladi.

So’nggi bosqich, dorilfununlar va boshqa oliy o’quv yurtlari tarkibida tashkil etilgan aspirantura yoki doktoranturalar.

AQSHda majburiy ta’lim 16 yoshgacha amal qiladi. Bu mamlakatdagi o’quv yurtlarida davlat, jamoa, xususiy tasarrufda va diniy muassasalar ixtiyorida bo’lishi mumkin.

Shunisi diqqatga sazovorki, AQSH maktablarining (bitiruvchi sinf o’quvchilaridan tashqari) barcha o’quvchilar ta’til vaqtida asosan, ish bilan band bo’lishadi. AQSH maktablarida o’quv yili 180 kun. Bir soat dars 45 - 50 minut.

Amerika konstitutsiyasiga muvofiq, ta’lim tizimi tasarrufidagi shtatlar boshqaruv muassasalari ixtiyoridadir. 1979 yilgacha ta’limni mablag’ bilan ta’minlash, ta’limda davlat siyosatini amalga oshirish, o’quv yurtlari faoliyatini muvofiqlashtirib borishni Sog’liqni saqlash, Ijtimoiy ta’minot va Ta’lim vazirligi olib borar edi. 1979 yilda Ta’lim vazirligi mustaqil bo’lib ajralib chiqdi.

Ta’lim tizimiga mablag’ ajratish bo’yicha AQSH dunyo mamlakatlari orasida yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. AQSH ta’lim tizimining rivojlanish sur’ati ancha yuqori bo’lib, uning boshlang’ich ta’lim bosqichida o’qishi lozim bo’lgan bolalarning 99,9 foizi, o’rta bo’g’ida 94,5 foizi ta’lim oladi. O’quvchilar umumiy sonining 46 foizi o’rta maktabni tamomlagach, kollej va universitetlarga o’qishga kiradi. Barcha toifadagi ta’lim maskanlarida 58 million yosh, shu jumladan, ta’limning oliy bosqichida 12 million yigit - qiz tahsil oladi. AQSHda har 10 ming aholiga 307 talaba to’g’ri keladi. Bu jahonda yuksak ko’rsatkichlardan biridir.

Bulardan tashqari AQSHda har yili 33 million kishi uzluksiz ta’lim va malaka oshirish tizimlarida bilim oladi. Mamlakatda 3 million o’qituvchi mehnat qiladi. Hap yili o’rta maktabni 3 million o’quvchi, bakalavr darajasidagi oliy ta’lim bosqichini 932 ming kishi, magistr darajasida esa 300 ming kishi tugallaydi, yiliga 30 ming kishi doktorlik ilmiy darajasini oladi.