Глоссарий umumiy psixologiya

ASSOTSIATIV PSIXOLOGIYa- asssotsiatsiyalar tushunchasining asosi bosh tamoyil 

deb hisoblovchi, ilmiy-g’oyaviy mohiyati jihatidan turlicha bo’lgan psixologik oqimlar 

yig’indisi. Psixik faoliyatning barcha qonuniyatlari faqat assotsiatsiyalarning hosil bo’lishi va 

yuzaga chiqishidan iboratdir degan qoida ilgari suriladi. Bu oqim XVP-XIX asrlarda Angliyada 

tarqalgan. 

AFFERENT NERVLAR (asablar) - (lotincha afferens - olib keluvchi) - refleks 

jarayonida retseptorlarda hosil bo’lgan qo’zg’alishni tegishli markazga eltuvchi asablar. 

AFFERENTATSIYa- (lotincha afferens -olib boruvchi) - refleks ja-rayonida 

retseptorlarda hosil bo’lgan qo’zg’alishning (impulьsning) tegishli asab markazlariga 

yetkazilishi. 

BIXEVIORIZM- (inglizcha beavior - xulq) - psixologiyaning predmeti psixikani emas, 

balki inson va hayvonlar xulqini o’rganishdan iboratdir degan fikrni ilgari suradigan oqim. 

Bixeviorizm xulq deganda organizmning faqat tashqi muhitdagi qo’zg’ovchilarga nisbatan 

qaytaradigan javob reaktsiyalari (harakatlari) yig’indisini tushunadi. Demak, bixeviorizmga 

ko’ra, psixologiyaning vazifasi faqat tashqi stimul bilan unga qaytariladigan reaktsiyalar 

o’rtasidagi teng ma’noli bog’lanishlarni aniklashdan iboratdir, xolos. Bixeviorizm ongning inson 

xulqidagi rolini va uni ilmiy jihatdan o’rganishni, tekshirishni inkor qiladi. Bixeviorizm alohida 

oqim sifatida XX asr boshlari hayvonlar xulqini tekshirish natijalarida shakllangan bo’lib, uning 

asoschilari amerikalik psixologlar Uotson va Torndayk 

BILISH - inson tomonidan voqealikni aks etgirish jarayoni. Agar bilish shaxsning o’ziga 

qaratilgan bo’lsa, u o’z-o’zini bilish deb ataladi. Bi-lish jarayoni sezgi, idrok, tasavvur, tafakkur 

kabi psixik jarayonlarda ifodalanadi. Bilish 2 bosqichdan, ya’ni hissiy va ratsional bosqichlardan 

iboratdir. Bilish - sezgi, idrok, tasavvurlar orqali hissiy bosqichni, tafakkur hamda nutq orqali esa 

ratsional boskichni tashkil qiladi.