Globalization process and ethics problems


Agar so‘z senikimi Yoki sen so‘znikimi, deb so‘rasalar, aytgil: men so‘zniki



Download 2,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/139
Sana18.01.2022
Hajmi2,32 Mb.
#391252
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   139
Bog'liq
Ritorika

Agar so‘z senikimi Yoki sen so‘znikimi, deb so‘rasalar, aytgil: men so‘zniki 
va so‘z menikidir. 
Chunki  so‘z  insonlik  daraxtining  mevasidir.  Daraxtni  mevadan, 


41 
 
mevani esa daraxtdan ajratib bo‘lmaydi. Agar nuksonli so‘z qaysidir, deb so‘rasalar, 
xudo va Rasulning so‘ziga muvofiq kelmaydigan so‘z, deb javob bergil. 
Agar  yaxshi  so‘z  qaysi,  deb  so‘rasalar,  kishilarga  naf’i  tegadigan  so‘z,  deb  aytgil. 
Yomon so‘z qaysi, deb so‘rasalar birovga zarari tegadigan so‘z deb javob bergil"
1
 
Koshifiyning nutqlari mazmundorligi, ta’sirchanligi, o‘ziga jalb etish quvvatini 
mujassam  etganligi  uchun  uning  texnikasini  o‘rganish  xozirgi  davr  notiqlari  uchun 
ham xarakterlidir. 
Yusuf Hos Xojib 
XI asrning atoqli shoiri, mutafakkiri, davlat arbobidir. Uning 
qalamiga mansub "Qutabg‘u bilig"
 
(Baxt saodatga eltuvchi bilim)asarining etginchi 
bobi 
"til odobi" 
deb ataladi. Unda shoir o‘qish va bilim olishda tilning ahamiyati, 
qisqa va mazmunli so‘zlash, tilga ortiqcha erk bermaslik va boshqalar haqida ibratli 
o‘gitlarni aytib o‘tadi.  
 Ortiq so‘zda aslo bularmi foyda 
 Ziyondan bo‘lak yuq so‘z ortiq joyda
2
 
Yusuf  Hos  Xojib  shoir  sifatida  badiiy  so‘zning  qimmatini,  ta’sir  kuchini 
aloxida ta’kidlaydi, yaxshi so‘zni xar qanday oltin va kumushdan ham qimmatliroq 
deb biladi. Uning fikricha notiq - zimmasiga mas’uliyat yuqlangan shaxsdir. 
Bu tildan qadr topar qut kishi, 
Noo‘rin esa 

chi yorilar boshi.
3
 
Inson  tili  tufayli  baxt  -  saodatga  erishadi,  qadr  topadi.  Agar  aksincha  bo‘lsa 
Ya’ni tilga e’tiborsizlik, noo‘rin so‘zlash 
"boshni yoradi" 
insonni obro‘sizlantiradi. 
Ezgu so‘zli kishi mangu yashaydi. Shuning uchun u kishilarni so‘zgasa tilga e’tiborli 
bo‘lishga chorlaydi.  
Tug‘ulgan o‘ladi, kolarmi nishon, 
So‘zing ezgu bo‘lsa, 

mangusan ishon
4
.
 
So‘z  eng  johil  kishilarni  yumshata  olish,  insonlarni  xayrli  ishlarga  chorlash 
kuchiga ega. Yusuf Hos Xojibning quyidagi fikrlari bunga yaqqol misoldir: 
                                                             
1
 Koshifiy "Futuvatnomai  Sultoniy" yoxud javonmardlik tariqati. Т.: А.Qodiriy nomidagi Хalq merоsi.1994. B.57-58. 
2
 Yusuf Hos Xojib. "Qutabg‘u bilig"
  
Т.: “Yulduzcha”.1990. B.12 
3
 O‘sha manba. B.16 
4
 Yusuf Hos Xojib. "Qutabg‘u bilig"
  
Т.: “Yulduzcha”.1990. B.16  


42 
 
Qoraboshning yovi qizil tildir, 
U qancha boshlarni edi, yana ham eydi. 
Boshim omon bo‘lsin desang tilingni extiyot kil,  
Tiling istalgan  bir kunda boshingni eydi.
1
 
So‘z mulkining sultoni 
Alisher Navoiy  
ijodida so‘z, nutq, notiqlik masalalariga 
katta e’tibor berilgan. Uning nutq madaniyati, nutq odobi haqidagi fikrlari 
"Maxbub 
ul-kulub" 
asaridagi  bir  kecha  bob  nutq  odobi  masalalariga  bag‘ishlangan: 
Insonining 
odob-axloqini  belgilaydigan  omillardan  biri  uning  so‘zi,  nutqidir...  Befoyda  so‘zni 
aytma va foydali so‘zni ko‘p eshiturdan kaytma.
2
 
 Navoiyning fikricha, voiz quyidagi 
xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim:    
1.
 
Voizning  so‘zlari  ta’sirchan  va  foydali  bo‘lmog‘i  lozim 

Download 2,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish