50 (Қ»р 4и)
Д — 204
ГҮЛИСТАН ДӘЎЛЕТОВА.
СЕНИЦ ДӘРТИЦ МЕНЕН ЖАСАЙМАН, ҲЛЯЛ!
Нөвдс, «Кдракдлпақстан» баспасы, 2001-жыл, 64 бет.
Гүлистан Дәўлетова 1959-жылы Бозатаў
районында, Шахаман аўылында туўылған.
1976-жылы райондағы №14
Гагарин атын-
дағы орта мектепти тамамлаған. 1983-жылы
Бердак атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик
университетинин романо-герман факульте-
тин табыслы тамамлап, оқытыўшылық кәси-
бин даўам етип жүрип, 1993-жылы усы уни-
верситеттин филология факультетинин
кдрақалпақ тили ҳәм әдебияты қәнигелигин
тамамлап, 1993-жылдан баслап Бердақатын-
дағы Кдракдлпақ мәмлекетлик университе-
тинде ҳәзирги қаракдлпақ әдебияты ҳәм әде-
бият теориясы кафедрасында оқытыўшы ла-
ўазымында ислеп атыр.
Автор Г. Дәўлетованын қосыклар топла-
мында сап сезимлерге толы лирикалары орын
алған.
д
8606000044 - 692
М - 357(04) - 2001
Буйрық — 2001
181МЧ 6- 94 - 56 - 22 - 10
© «Қарақаллақстан» баспасы, 2001
www.ziyouz.com kutubxonasi
СЕЗИМ ЛЕР ҚУРСАЎЫНА ОРАНҒАН
ПОЭЗИЯ
Орыс әдебиятында, араб эдебиятында қызлар уйқасы (Женская
рифма) деген бар. Ал, түркий халықлар әдебиятында уйқасты ерлер
ҳәм қызлар уйқасы деп бөлиў дәстүри жоқ тә, бирақ қудайға шүкир,
ҳаял-қызлар поэзиясы бар. Өмирдин өзи ҳаял-қызларсыз гөззал
емес. Әдебият та оларсыз әбигер ҳалға келип қалатуғыны сөзсиз.
Өйткени, олар ерлерге салыстырғанда дүньяға, өмирге, эдебиятқа да
басқаша коз-қарас пенен қарайды. Ерлер базда жаратылыс, кобейиў,
дүньяға келиў ҳэм кетиў, өсип өниў сыяқлы иләҳий түсиниклерге
үстиртин мэн бериўи мүмкин. Ал ҳаял-қызлар буларды өмирдид
тийкары деп түсинеди. Себеби, олар — аналар. Базда ерлердин
гөззаллық туйғылары, гөззаллыҳты сүўретлеўи ербекей -сербекей
бир нәрсе болып шығыўы мүмкин. Ал ҳаял-қызлардын эдебияттағы
гөззаллықты жаратыўы - бул шын мэнистеги гөззаллық. Себеби,
олардын өзлери гөззаллар, олардын тәбиятына гөззаллық қанына
қарысып әззелий синип кеткен. Шайыра Гүлистан Дәўлетованын
поэзиясында да ҳаял-қызлар поэзиясына тэн болған барлық жақсы
пазыйлетлерди көриўге болады.
Әдебий шығарма доретиўшисинин перзенти деген түсиник бар.
Сонлықтан да, дөретиўшиси өзинде бар болған жақсы ҳәм жаман
сыпатларды оған өткереди. Оны өзинин кеўил сүти, меҳри
менен
азықландырады. Дөретиўшинин кеўил сүти қаншелли мазалы, жу-
ғымлы, татымлы болса, "перзенти” де шекеси торсықтай сүйкимли,
өмиршен болып жетилисери созсиз. Гүлистаннын шығармаларын
оқып отырып та онын оз “перзентлеринен” кеўил сүтин де, меҳир
сүтинде аямағанын коремиз.
Гүлистан менен кәсиплес болғанлықтан шығар, онын поэзиясы
менен жақыннан таныспан. Әдебий проиессти, улыўма әдебий
қубылысты бақлап барыў кэсибимиз болғанлықтан жана көркем
шығарма пайда болыўыньщ еки түрли жағдайы
бар екенлигин
анғарамыз. Бириншиси, көркем шығарма жарыққа шықпаса бол-
майтуғынлықтан жарыққа шығады, екиншиси, ол жарыққа шығыўы
керек болғанлықтан усылай исленеди. Гүлистаннын шығармаларын
3
www.ziyouz.com kutubxonasi
усылардын биринши тайпасына жатқара беремен. Себеби, Гүлистан
базылары жумысқа ертерек келип, кәсиплеслерине мен бүгин қосық
жаздым деп оларды толқып оқып береди. Тындаўшысынын қосық-
ты тындаўға тақаты барма, жоқпа,
онын менен санасып та отыр-
майды. Сени қақ мандайына отырғызып қойып жазған қосықларын
оқыйды. Усыннан - ақ, оған қосық жазыўға себепши болған ойлар
қаншелли тынышлық бермегенин, тыпыршылаған ойлардын шығар-
масын басқаға оқып берип ҳэўирин баспағанша тыншытпай атыр-
ғанын сезип қаласан*
Гүлистан Дэўлетованьщ әдебиятымызға
шайыр сыпатында кирип
келгенине жигирма жылдын майданы болып қалыпты.
Оньщ
қосықлары республикамыздын барлық баслымларында жәрияланды,
радио, телевидение арқалы оқылды. Бир қатар қосықларына нама
жазылып көпшиликтин сүйип тындайтуғын қосығы сыпатында ат-
қарылып та жүр. (“Сезбедин бе сен", "Қыз сағынышы”, "Қыз сырьГ
ҳ.т.б.) Бирақ жоқарыда айтқанымыздай жана қосығын басқаларға тез
оқып бериўге қаншелли асықпасын, оларды топлам сыпатында усы-
ныўға да соншелли сабырлылық сақлаған. Ол қосықпарын қайта-
қайта ислеп пикирин көпш иликтин ды ққаты на усынатуғын
шайырлар тайпасынан. Қольщыздағы
топлам автордьщ биринши
китабы.
Шайырдын шығармалары кем-кемнен шьщланып, дөретиўшили-
гинин жетилисип киятырғанын онын сонғы дәўирде жазған қосық-
ларынан байқаўға болады. Оньщ “Арал арыўыньщ монологи", ”Ана
жер- ана”, "Қарлығаш екен қыз бала”, ”Қуўат бер сен Тумариса ана-
жан”, "Сенин дәртин менен жасайман ҳаял”, "Ағалар” ҳ.т.б. қосық-
лары шын мәнисиндеги сап поэзия. Таза лирика сап сезимлерге
қурылып, ол сезимлер оқыўшыны өзинин сырлы қурсаўына орап
алады. Гүлистанньщ қосыгын оқыған адам да бийтәреп қала алмай-
ды. Себеби, шайыранын сезимлерге толы поэзиясы бизин кеўил
сандығымызға жақын.
Өмир деген гөззал мийманханаға,
Бундай да мьщ дәртли мийман толар ма?!
