Gistologiya va embriologiya

Gialinli tog’ay to’qimasi 

 

Gialinli  tog’ay  ko’p  uchraydigan  tog’ay  turidir.  Embrion  skeletinig  ko’p  qismi,  voyaga 

yetgan  organizmda  qovurg’alarning  to’sh  suyagiga  tutashish  joyi,  bo’g’imlar  yuzasi  va  havo 

o’tkazuvchi yo’llar devori gialin tog’aydan tuzilgandir. U ko’kimtir rangi bilan farqlanadi. 

Тog’ay tashqi tomondan biriktiruvchi to’qimaning yupqa qavati -perixondr bilan qoplangan. 

Тog’ayning  yuqori  qavatidagi  xondrotsit  hujayralari  xondroblast  hujayralaridan  ko’p  farq 

qilmaydi,  chuqurroq  qavatida  esa  tog’ay  hujayralari  asta-sekin  kattalashadi.  Хondrotsitning 

yuzasi tekis bo’lmay, elektron mik-roskopda ko’rinuvchi mikrovorsinkalari bor. Bu hujayralar 

yadrosi  yumaloq  bo’lib,  xromatini  kamdir.  Sitoplazmasida  konsentrik  sisternalar  shaklida 

endoplazmatik to’r joylashganligi ko’rinadi. 

Хondrotsit  mitoz  yo’li  bilan  bo’linadi.  Hosil  bo’lgan  yangi  hujayralar  atrofida  zich 

hujayralararo  modda  bo’lgani  uchun  ular  bir-biridan  uzoqlashmay,  izogen  gruppalarini  hosil 

qiladi. Shuning uchun qari tog’aylardagi izogen gruppalar 8-10 tagacha xond-rotsitlar tutadi.  

Hujayralararo moddaning holatiga ko’ra tog’ay hujayrasining shakllari turlicha bo’lishi mumkin. 

Yosh  tog’aydagi  hujayralararo  modda  suvga  va  proteoglikanlarga  boy,  bu  yerda  tog’ay 

hujayralari shakli yumaloq. Qari tog’aylarda hujayralararo modda zichlashgan bo’lib, hujayralari 

odatda  disk  shaklini  oladi.  Yakka  yoki  izogen  gruppalar  atrofida  yotgan  hujayralararo  modda 

turlicha bo’yaladi, chunki uning tarkibida oqsillar va proteoglikanlar miqdori turlicha bo’ladi. 

Hujayralararo  moddaning  hujayralar  atrofida  bevosita  joylashgan,  ko’p  miqdorda 

---

 

47 

glikozaminoglikan  va  proteoglikanlar  saqlovchi  zonasi  keskin  bazofil  bo’yaladi.  Bazofil 

bo’yaluvchi  moddalar  izogen  gruppalarni  har  tomondan  bir  tekisda  o’ragani  uchun  ular 

sharsimon  tanachalarni  hosil  qiladi.  Yirik  va  qari  tog’ayda  bazofil  tanachalar  atrofida  halqa 

singari oksifil zona shakllanadi, chunki yosh ulg’ayib borgani sari tog’ay hujayralarining soni va 

amorf  moddada  glikozaminoglikanlar  miqdori  kamayadi.  Pirovardida  hujayralararo  modda 

bazofiliyasining susayishi va unda kalsiy tuzlari o’tirishi kuzatiladi. 

Hamma  gilian  tog’aylar  ham  bir  xil  tuzilishga  ega  emas,  masalan,  bo’g’imlar  yuzasidagi 

tog’ay perixondrga ega bo’lmaydi. Bo’g’im tog’aylarida uch zona ajratiladi. Тashqi zona mayda, 

o’rta zona yirik, yumaloq hujayralardan, ichki zona esa kalsiy tuzlari o’tirgan tog’ay moddasidan 

iborat.