Gistologiya va embriologiya

Tirik tug’ish mohiyati. Organizmlarnini tirik tug’ishga moslanishlari

Darsning maqsadi: Talabalarga tirik tug’ish mohiyati. Organizmlarnini tirik tug’ishga moslanishlarini о‘rgatish, ilmiy va materialistik tushuncha berish.
Kerakli materiallar. Tirik tug’ish mohiyati. Organizmlarnini tirik tug’ishga moslanishlari tо‘g‘risidagi ma’lumotlar, tablitsalar, sxemalar, animatsiya va adabiyotlar.
Mashg‘ulotning borishi. Individual rivojlanishning gormonal boshqarilishi. Gormonlar va boshqa biologik faol moddalar o'sish, rivojlanish, energetika jarayonlarini, nuklein Mslotalar biosintezini boshqaradi. Individual rivojlanishga ta'sir etadigan gormonlar 2 guruhga bo'linadi:

1. 
   Ona organizmida sintezlanadigan, reproduktivjarayonSarni bosliqaradigan gormonlar. Ular gametogenez, ovulyasiya, embriogenez jarayonlarini boshqaradi. Silt emizuvchilarda ular yo'ldosh orqali embrionga o'tib, gametogenez va embrional rivojlanishni boshqaradi.
   
2. 
   Rivojlanayotgan organizmning endokrin bezlarida ishlab chiqaiiladigan gormonlar. Ular o'sish va hujayra differensiasiyasiga ta'sir etadi.
   

Ovogeiiez va spematogenez jarayoMarming gormonal boshqarilishi. Jinsiy hujayralar yetihshi siklik yoki mavsumiy xususiyatga ega. Bu jarayonlar ham jinsiy bezlarda ishlab chiqilgan gormonlar yordamida boshqaiiladi. Bu gormonlarning ishlab chiqarilishi gipofiz gormonlari orqali boshqaiiladi. Urug'lanish ana shu jarayonlaming koordinasiyasiga bog'liq.
Organogenez va gistogenez jarayonlariiiing gormonal boshqarilishi. Embrion rivojlanishi davrida embrion varaqlari va organlar hosil bo'lishi uchun zarur gormonlarni embrion ishlab chiqarmaydi, bu davrda bu jarayonlar hujayralarning induksion ta'siri orqah boshqaiiladi. Organogenez va gistogenez jarayonida gormoiilarning ahamiyati oshib boradi. Bu jarayonlar uchun gormonlar ta'siri yaxshi o'rganilmagan, ammo gormonlar ahamiyati katta ekanligi ma'lum.
Reproduktiv organlar rivojlanishida gormonlar ta'siri. Sut emizuvchilarda gormonlar erkaklik jinsiy yo'li rivojlamshini boshqaradi, agar gormonlar bo'lmasa, urg'ochi individ paydo bo'ladi. Erkaklik jinsiy yo'lining rivojlanishida embrion urug'doni ishlab chiqaradigan 2 ta gormon: testosteron (oraliq hujayralar-Leydig hujayralar! ishlab chiqaradi
) va Sertoli hujayralari ishlab chiqaradigan modda muhim ahamiyatga ega. Testosteron volf kanalidan urug" kanali va tashqi jinsiy organlar hosil bo'lishini boshqaradi, Sertoli hujayralaridan ishlab chiqariladigan modda myulier kanali degenerasiyasini boshqaradi.
Urg'ochilik jinsiy kanali rivojlanishida gormonlar qatnashmaydi. Shunday qilib, erkaklik jinsiy organlari rivojlanishida 2 ta omil ta'sir etadi: 1) genetik, ya'ni Y-xromosoma geni (HY-antigen); 2) testosteron va Sertoli hujayralari moddasi ta'sir etadi.
Sut bezi rivojlanishi. Sut bezi rivojlanishi, uning alveoialarida sut sintezi va sekresiyasi ham murakkab gormonal boshqarilish orqah amalga oshadi. Yangi tug'ilgan hayvonlarda bu sistema yaxshi rivojlanmagan bo'ladi. Jinsiy voyaga yetish bilan qonda estrogen miqdori ortadi. Bu gormon sut bezi kanallari sonining ko'payishiga va bez massasining ortishiga olib keladi. Ammo bu bezning to'liq shakllanishi homiladorlik paytida progesteron, prolaktin, laktogen gormonlari ta'sirida amalga oshadi. Emizish davrida laktasiya jarayonini prolaktin boshqaradi, ya'ni sutning ko'p yoki kam ajralishi prolaktin gormoniga bog'liq.