Giorgi baRaTuria

Рецензент – доктор филологических наук Дугашвили Эка Иосифовна, национальный центр рукописей
laura kutubiZe-zubaSvili
maskomunikaciisa da masmediis arsisa da funqciis ramdenime zogadi aspeqti
Tanamedrove masmediis bunebisa da specifikis, misi funqciebis CamoyalibebisaTvis arsebiTia misi arsis gaazreba ara mxolod masobrivi komunikaciis Teoriis, aramed, zogadad, postindustiuli/postmodernistuli epoqis paradigmebis konteqstSi. gaazreba imisa, Cvens Tvalwin rogor Caanacvla materialisturi realoba virtualurma; rogor Seicvala urTierTmimarTeba marketinguli urTierTobebis ganmsazRvrelma komponentebma (moTxovna produqtze ukve mniSvnelovanwilad emyareba ara aucileblobasa da saWiroebas, aramed Tavad marketinguli komunikaciebis mier warmoSobil moTxovnilebas).
mosazreba globalizaciis periodis masobrivi komunikaciis yovlisSemZleobis Taobaze, Cveni azriT, TandaTan miTiur saburvelSi exveva. magram faqtia, rom masobrivi komunikacia marTlac mniSvnelovnad ganapirobebs Tanamedrove sociumis funqcionirebis process. axali “mecnierebaTa mecnierebis” _ informaciologiis SemqmnelTa TvalsazrisiT, “ara imdenad yofa gansazRvravs cnobierebas, ramdenadac cnobiereba, informaciis formiT, gansazRvravs samyaros.” [1]
sazogadoebrivi cnobierebis formirebaze masobrivi informaciis saSualebaTa zemoqmedebis kvleva XX saukunis 20-ian wlebSi daiwyo da auditoriaze masmediis SeuzRudavi Zalauflebis koncefcia Camoyalibda manam, sanam telemedia daipyrobda masobriv auditorias. TiTqos paradoqsia, magram 60-ian wlebSi mkvlevarebi masobrivi komunikaciis zemoqmedebis daxasiaTebisas iyenebdnen definicias _ “zomiers” da “SezRudulsac” ki. XX saukunis miwurulisTvis ki auditoriaze masmediis zemoqmedebis faqtori kvlav ganisazRvra, rogorc “Zlieri”; masmediis eleqtronuli saSualebebis yovlisSemZleobis koncefciis Camoyalibeba kanadeli mkvlevaris, marSal makluenis saxels ukavSirdeba. man Camoayaliba masobrivi komunikaciis sruliad axali xedva. makluenis koncefciis mixedviT, masmediis zemoqmedeba ganisazRvreba ara informaciis SinaarsiT, aramed, misi miwodebis saSualebiT, formiT da es zemoqmedeba Tvisobrivad cvlis aRqmisa da azrovnebis models. [2,3,4,5] makluenis SemoqmedebiTi memkvidreobisadmi miZRvnil statiaSi Jurnalisti marina lomiZe aRniSnavs, rom kanadelma mkvlevarma ara mxolod gansazRvra televiziis udidesi zegavlena sazogadoebaze, aramed, iwinaswarmetyvela is mosalodneli cvlilebebi sazogadoebriv cxovrebaSi, rac internetis Seqmnas mohyva. [6]
makluens isev davubrundebiT, manamde ki SevecdebiT mokled CamovayaliboT zogadad maskomunikaciisa da masobrivi informaciis/masmediis cnebebis urTierTmimarTeba. komunikaciis, rogorc interaqtiuri procesis, erT-erTi yvelaze adekvaturi da lakonuri gansazRvreba 1990 wels Camoayaliba aSS-is proeqtebis teqnikuri Sefasebis biurom: “komunikacia aris procesi, romlis meSveobiTac xdeba SetyobinebaTa formulireba, gacvla da interpretacia.” [2]
“media, masmedia, masobrivi informaciis saSualebani da masobrivi komunikaciis saSualebani umeteswilad paralelur cnebebad gamoiyeneba”, _ aRniSnulia revaz surgulaZisa da eldar iberis wignSi “masobrivi komunikacia”, romelSic Sejerebulia masobrivi komunikaciis Tanamedrove Teoriebis ZiriTadi koncefciebi, _ “termini “masobrivi komunikaciis saSualebani” ufro srulad gamoxatavs Tanamedrove presis, radiosa da televiziis socialur funqciebs, Tumca, angariSgasawevia is mosazrebac, rom “Jurnalistikis” cnebas ufro “masobrivi informaciis saSualebebi” Seesabameba. (saerTod ki, Tu bolomde logikuri viqnebiT, unda vaRiaroT, rom “masobrivi komunikaciis saSualebani” ufro zogadi, saerTo cnebaa, xolo “masobrivi informaciis saSualebani” misi is arsebiTi nawilia, romelsac informaciis perioduli da operatiuli gavrceleba evaleba).” [7]
“riT gansxvavdeba Jurnalistika komunikaciebis sxva formebisagan da ra aris misi Zireuli sawyisebi”, _ am problemis garkveva daisaxes amocanad 1997 wlis ivnisSi, harvardis klubSi Sekrebilma aSS-is wamyvani mediasaSualebebis gavlenianma warmomadgenlebma da Jurnalistikis mowinave specialistebma. “problema is aris, rom dRes mowmeni varT Jurnalistikis gaTqvefisa komunikaciebis ufro did samyaroSi. Cven unda vecadoT, rom Jurnalistika kvlav gamovyoT am didi samyarodan”, _ ase Seajama diskusia kolumbiis universitetis profesorma jeims kerim.” [8]
davubrundeT isev makluens, romlis Teoria qarTul samecniero sivrceSi sainteresod gaiazres zemoxsenebulma mkvlevarebma _ revaz surgulaZem, eldar iberma, marina lomiZem da, aseve, Jurnalistma da mkvlevarma paata nacvliSvilma.
Tavis sadisertacio naSromSi _ “qarTuli Jurnalistikis genezisisaTvis”, paata nacvliSvili ase xsnis marSal makluenis cnobili formulis _ “The Medium is the message”/“mediumi aris mesiji” _ arss: “mediumi, anu komunikaciis saSualeba, Tavad aris mesiji (Setyobineba, ambavi, Sinaarsi) im TvalsazrisiT, rom igi gansazRvravs da gamoxatavs drois ama Tu im konkretul monakveTSi socialuri organizaciis princips, gvevlineba rogorc pirovnuli, ise sazogadoebrivi aRqmis generatorad. sensoruli balansis Secvla xdeba Sinaarsisagan damoukideblad, komunikaciis erTi saSualebidan meoreze gadasvlis Sedegad da Sesabamisad. ase, rom makluenis es cnobili formula SeiZleba amgvaradac iqnas gagebuli: “masobrivi informaciis saSualeba Tavad aris informacia” da aqedan _ gacilebiT mniSvnelovania ara is, ra informacias gawvdian, aramed is, vin gawvdis, sad, rogor, da ra saSualebiT; da kidev ufro martivad _ forma aris Sinaarsi.” [9]
am gansazRvrebis sailustraciod movixmobT Tundac qarTuli telekompaniebis _ “rusTavi 2”-isa da “I arxis” magaliTs. “vardebis revoluciis” winaperiodSi “rusTavi 2” _ anu mediumi/saSualeba, erTis mxriv, Tavisi komunikaciuri SesaZleblobebiT (vgulisxmobT sixSires, dafinansebas, materialur-teqnikur bazas, kadrebs da a.S.) ar aRemateboda “I arxs” (mediums/saSualebas), magram “rusTavi 2”, rogorc mediasaSualeba, TavisTavad iyo garkveuli mesiji, erTgvari kodi, romelic ara mxolod mimdinare procesebsa da sazogadoebis ganwyobaze axdenda zegavlenas, aramed, sxva mediasaSualebebzec.
komunikaciis saSualebis arsisa da gavlenis gadmosacemad maklueni ganmartavs: “komunikaciis saSualebis gavlena Zlieri da intensiuri xdeba swored imis wyalobiT, rom mas “Sinaarsis” saxiT eZleva isev komunikaciis romelime sxva saSualeba.” [3]
am postulatis gaazreba, Cveni azriT, uaRresad mniSvnelovania ara mxolod mediis/masobrivi komunikaciis/masobrivi informaciis rTuli da winaaRmdegobrivi bunebis asaxsnelad da gadmosacemad, aramed maTi urTierTmimarTebis gansazRvrisTvisac. Tavs uflebas mivcemT, masmediasTan mimarTebaSi makluenis es mravlismomcveli “formula” amgvarad davakonkretoT _ Jurnalistika isevea masobrivi komunikaciis saSualebebis Sinaarsi, rogorc, magaliTad, reklama da a.S. aqedan gamomdinare, advili asaxsnelia da alogikurad aRar moCans “Jurnalistikis gaTqvefa komunikaciebis ufro did samyaroSi”, masobrivi informaciis saSualebaTa mTavar funqciad garTobis miCneva da sxva amgvari daskvna Tu Tvalsazrisi.
sazogadoebasa da individze masobrivi komunikaciis totaluri zemoqmedebis damkvidrebuli Sexedulebis paralelurad, mkvlevarebi (sociologebi, fsiqologebi, filosofosebi, kulturologebi...) sul ufro metad amaxvileben yuradRebas ukuprocesze, masobrivi komunikaciis demasifikaciis tendenciis gaCenaze (samomavlod, ufro gaZlierebaze).
elvin tofleri, cnobili amerikeli sociologi da futurologi (Tavdapirvelad, Jurnalisti) Tavisi naSromis _ “mesame talRis” erT-erT Tavs swored ase asaTaurebs _ “masobrivi informaciis saSualebaTa demasifikacia”. tofleri ayalibebs axali, mesame talRis zeindustriuli civilizaciis (pirveli talRa _ agraruli civilizacia, meore _ industriuli) niSnebs, gamowvevebs, safrTxeebs... es civilizacia ukve radikalurad cvlis industriuli civilizaciis masobrivi informaciis saSualebaTa mier masobriv cnobierebaSi Canergil unificirebul saxeebs/xatebs da qcevis standartebs. magaliTad, videoTamaSebi ara mxolod angrevs teleauditoriis masivs, aramed milionobiT adamians aswavlis televizorTan TamaSs, misTvis “pasuxis gacemas”, masze zemoqmedebas. es erTgvari varjiSia, romelic eleqtronul samyaroSi cxovrebisTvis gvamzadebs. am procesSi informaciis pasiuri mimRebidan adamiani informaciis gamgzavni/gadamcemi xdeba da axla is manipulirebs televizoriT. video ki TiToeul momxmarebels saSualebas aZlevs Tavad iyos sakuTari produqciisa da sakuTari “saxeebis” Semqmneli. ase rom, Zlevamosili televiziis tradiciuli masobrivi auditoria meCxerdeba, demasificirdeba. [10]
tofleris “mesame talRis” daweridan or aTeul welze meti gavida. masobrivi informaciis saSualebebi jer isev inarCuneben aqtualobas, magram yvela sasicocxlo sferos kompiuterizacia, interneti marTlac TandaTan aRrmavebs maT demasifikacias. komunikativistebi da Jurnalistikis mkvlevarebic varaudoben, rom moTxovnilebebi Cveulebriv masobriv informaciul saSualebebze TandaTan Semcirdeba da adgils dauTmobs individeos ufro daxvewil interaqtiur saSualebebs; rom axali teqnologiebis bazaze warmoqmnili multimedia (romelic SeiTavsebs Jurnal-gazeTebis, televiziis, radios, qseluri gamocemebis SesaZleblobebs) adamians saSualebas miscems mocemul momentSi Tavad SearCios da miiRos misi interesis da saWiroebis Sesabamisi informacia, teqsti, gamosaxuleba _ beWduri, vizualuri Tu xmovani. [7,11]
sanam es prognozebi realobad iqceva, Cven ukve mowmeni varT, Cvens “ganviTarebad” (Tu SeiZleba ase iTqvas) sakomunikacio sivrceSic rogori aqtualuri gaxda konkretuli mayureblis (anu, momxmareblis, anu, sazogadoebis wevris) CarTuloba SetyobinebaTa Camoyalibebisa da interpretirebis komunikaciur procesSi _ pirdapir eTerSi CarTvis, pirdapir eTerSi mimdinare interaqtiuri gamokiTxvebis, SMS-ebis meSveobiT. am etapze yvela am saSualebas aqtiurad iyenebs telekompania “maestro” sazogadoebrivi ganwyobebis gamosavlenad; Tumc, isic unda aRvniSnoT, rom yovelgvari winaswarganzraxulobis gamoricxviTac, es procesi TavisTavad axdens gavlenas garkveuli mesijebis generirebaze (moveridebiT iseT formulirebas, rogoricaa sazogadoebrivi azris formireba da warmarTva; ubralod, am konteqstSi kidev erTxel vaxsenebT t/k “rusTavi 2”-s, amjerad, rogorc Cvens realobaSi mediasaSualebis samoqalaqo aqtivobis precedents).
rac Seexeba masmediis funqciebs.
XIX saukunis SuaxanebSi balzaki werda: “Jurnalizmi... Tanamedrove sazogadoebis religiaa”; “...Cven, RmerTi mefistofelis namdvilma mimdevrebma, ijariT aviReT sazogadoebrivi azris SeRebva...” [12] faqtobrivad, am ironiuli fraziT balzakma Jurnalistikis/masmediis is umTavresi funqcia Camoayaliba, romelsac mTeli am saukunenaxevris ganmavlobaSi aqtualoba ar daukargavs, oRondac transformirdeboda _ sazogadoebrivi azris Seqmna/warmarTva/manipulireba...
Tavisufali da damoukidebeli masmedia demokratiis sayrdenad iTvleba da mas, ganviTarebuli demokratiis Teoriis mixedviT, “meoTxe xelisuflebis” roli aqvs gansazRvruli. igi mniSvnelovani socialuri instrumentia, romelic mediumis rols asrulebs sazogadoebasa da mmarTvelebs Soris.
masmediis funqciebis gansazRvrisas TiTqmis yvela TvalsazrisSi saerToa postulati, rom masmedia aris socialuri kontrolis instrumenti; rom media unda emsaxurebodes sazogadoebas. adamianis uflebaTa dacvis evropulma sasamarTlom daadgina, rom presis Tavisuflebas sagangebo dacva sWirdeba, imisaTvis rom mas hqondes saSualeba Seasrulos “sazogadoebrivi guSagis sasicocxlod aucilebeli roli” da “gaavrcelos sazogadoebrivi interesis Semcveli informacia.” [13]
gazeTebis msoflio asociaciis kvlevisa da informaciis marTvis ganyofilebis direqtori, tatiana repkova, masmediis funqciis gansazRvrisas, sazogadoebis “modaraje nagazis” (repkovas wignSi, “nagazis” nacvlad, “ZaRli” gvxvdeba; albaT, Targmanis xarvezia, _ l.k.) rols ase akonkretebs: “presisgan, romelsac xelisuflebis meoTxe sayrdens uwodeben, elian, rom is meTvalyureobas gauwevs xelisuflebis sakanonmdeblo, aRmasrulebel da sasamarTlo Stoebs (Sesabamisad _ parlaments, mTavrobasa da sasamarTlos) da maT mier xelisuflebis arakeTilsindisierad gamoyenebis nebismier SemTxvevas gamoamzeurebs.” [14]
mediis frangi mkvlevari, klod-Jan bertrani masmediis eqvs funqcias gamoyofs:

1.