Gijja kasaligini dorilarning kimyoviy tarkibi

GIJJA KASALIGINI DORILARNING KIMYOVIY TARKIBI
M.M.Xojimotov -Andijon davlat universiteti kimyo kafedrasi dosenti, kimyo fanlari doktori (k f d)
S.T.Jalilova- Andijon davlat universiteti kimyo kafedrasi I-bosqich magistranti [e-mail]
B.A.Jalilov- Andijon davlat universiteti kimyo kafedrasi I-bosqich magistranti [e-mail]
Annotasiya. Mazkur maqolada ishlatiladigan dorilarning kimyoviy tarkibi turlari haqida so`z yuritilgan.
Kalit so`zlar: metronidazol, ornidazol, tinidazol, furazolidon, nifuratel, makmiror, enterofuril, albendazol, nemozol, nitromidazol, nitrofuran, benzimidazol,
Gijjalar — odamda juda ko’p muammolarni chaqirishi mumkin bo’lgan keng tarqalgan infektsion kasallik. Ko’pincha, ushbu tuban mikroblar bolalar organizmini zararlaydi, lekin kattalarda ham aniqlanishi kamyob holat emas. Gijjaga qarshi dorilar esa ularni yengishda ajralmas o’rin tutadi.
Gijjalarni davolash qiyin emas, ishning qiyinligi faqat buning uchun to’g’ri dori tanlashda yotadi. Ya’ni, gijjalarning u yoki bu shaklini davolashning eng samarali usullarini tanlay bilish. Tibbiyot bu parazitoz muammosi bilan uzoq vaqtdan buyon shug’ullanmoqda, biroq hozirgacha gijjaga qarshi universal vositalar kashf etilmagan.
Gijjani davolash uchun dorilar uch guruhga ajratiladi. Nitromidazollar — metronidazol, ornidazol, tinidazol. Nitrofuranlar — furazolidon, nifuratel, makmiror, enterofuril. Benzimidazollar — albendazol, nemozol. Furozolidon va metronidazol kabi preparatlar ularning yuqori toksikligi va bakteriyalarning chidamliligi tufayli tibbiy arsenaldan tobora chiqarib bormoqda. Ular o’rniga MakMiror, Ornidazol va Albendazol kabi zamonaviy dori-darmonlar kirib kelmoqda. Kattalarda gijjalarga qarshi ushbu dorilar bilan birgalikda Enterol qabul qilish yaxshi samara beradi, uning ijobiy ta’siri ayrim patogen bakteriyalarga qarshi antagonistik xususiyatlarga ega ekanligi bilan bog’liq. Bundan tashqari, preparat antitoksik ta’sir ko’rsatadi, foydali mikroflorani me’yorga keltiradi va ichakning fermentativ funktsiyasini oshiradi.
Davolanish davomiyligi 3 kundan 2 haftagacha bo’lishi mumkin. Antiparazitar terapiya kursi davomida fermentlar, sorbentlar va antigistaminlar qabul qilish davom etiladi.
NITROIMIDAZOLLAR

Nitroimidazollar guruhga mansub eng samarali preparat Ornidazol hisoblanadi. Uning analoglari Tiberal, Lornizol, Ornitsid, Kvinsol, Dazolik hisoblanadi. Preparat 500 mg`lik tabletkalar shaklida chiqariladi. Preparat bemorning vazn toifasini hisobga olgan holda belgilanadi. Kattalar ovqatdan keyin 1,5 g (3 tabletka) miqdorida bir martalik dozada qabul qiladi. 35 kg gacha bo’lgan bolalar uchun doza 1 kg og’irlik uchun 40 mg formuladan foydalanib aniqlanadi. Davolash 1-2 kun davom etadi. Pilyulya faqat ichakda eriydigan qobiq bilan qoplangan, shuning uchun uni butunlay yutish kerak.Preparatning faol moddasi — ornidazoldir. U parazitlarning DNK`siga ta’sir qiladi va uning spiral tuzilishini buzadi. Natijada, parazitlar nobud bo’ladi va tanadan chiqib ketadi. Ornidazol oshqozon-ichak traktida maksimal darajada so’riladi va uning qondagi eng yuqori konsentratsiyasi preparat qabulidan 3 soat o’tgandan keyin kuzatiladi. U 90% bioo’zlashtiruvchanlikka ega. Preparat organizmning deyarli barcha biologik suyuqliklari va to’qimalariga kiradi. Uning metabolitlari buyraklar orqali chiqariladi. Ushbu preparat bir qator qarshi ko’rsatmalarga ega. Preparatning tarkibiy qismlariga sezuvchanlik, 3 yoshgacha bo’lgan bolalar, birinchi trimesterdagi homiladorlik. laktatsiya (emizish) davri, markaziy asab tizimi shikastlanishlari va gematologik anomaliyalar, preparatni jigar yetishmovchiligi, epileptik sindromi, tarqoq sklerozi bo’lgan va alkogolizmga chalingan kishilar ehtiyotkorlik bilan qabul qilishlari kerak.

NITROFURANLAR

Ushbu guruhga mansub eng mashhur dori Makmiror hisoblanadi. U 200 mg lik tabletkalar shaklida chiqariladi. Gijjani davolash uchun ishlatiladigan dorilar orasida ushbu vosita eng samaralisi hisoblanadi MakMiror eng kam nojo’ya ta’sirga ega, chunki u gepatobiliar tizimga deyarli ta’sir qilmaydi. Lyambliozga hamrohlik qiluvchi mikroblarning ko’pchiligini, jumladan, Helicobacter pylori bakteriyasi va Candida zamburug’larini yo’q qiladi. Bolalarning 2 oyligidan boshlab davolash uchun ishlatsa bo’ladi, doza 1 kg chaqaloq vazni uchun 15 mg preparat formula bo’yicha hisoblanadi. Davolash kursi bir hafta davom etadi, preparat kuniga 2 marta qabul qilinadi. Kattalar shuningdek, 7 kun davomida kuniga 2 marta 400 mg`dan Ornidazol ham qabul qiladi. Tabletkalardan tashqari, MakMiror bir qancha boshqa, xususan vaginal suppozitoriylar, krem shaklida ham mavjud. Uning asosiy afzalligi insonning foydali mikroflorasiga ta’sir etmasligi bo’lib, bunda bemorda disbakterioz rivojlanmaydi. Homiladorlik davrida preparat o’ta zarur bo’lgan taqdirda buyuriladi. Agar emizikli ayol MakMiror qabul qilishi taqozo bo’lsa, emizishni to’xtatib turish tavsiya etiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   S.S.Azizova «Farmokologiya» Yangi asr avlodi Toshkent 2006
   2. Voronkova O. V., Ilinskix N. N., Semenov A. G., Sevostyanova N. V., Starikova E. G., Koroleva N. A., Kudryavsev D. P., Kostromeeva M. S., « Medisinskaya parazitologiya» Sibirskiy gosudarstvenny medisinskiy universitet 2019
   
2. 
   https://mymedic.uz/kasalliklar/parazitar/gijjaga-qarshi-dorilar/
   
3. 
   https://mymedic.uz/kasalliklar/parazitar/gijja/
   
4. 
   https://en.wikipedia.org/wiki/Nitrofuran