Gigiyenaning predmeti va metodlari

Atrof-muhitning  inson  salomatligiga  ta’siri.  Inson  hayoti  tabiat  bilan 

uyg‘unlikda  kechadi,  degan  qarash  yetakchi  sanaladi,  binobarin  ro'y  beradigan 

tabiiy  ofatlar  inson  tomonidan  sodir  etilgan  salbiy  xatti-harakatlar  uchun  tabiiy 

kuchlar  yuborgan  jazo  sifatida  talqin  etilgan.  Ana  shunday  halokatlarning  oldini 

olishda  eng  maqbul  yo‘l  -  tabiatga  ziyon  yetkazmaslik,  uni  asrab-avaylash  va 

boyitishdan  iborat.  Mazkur  g'oya  mohiyatida  sog'lom  turmush  tarzining  asosiy 

kategoriyalaridan  biri  o'z  ifodasini  topadi.  Darhaqiqat,  tabiat,  shuningdek,  atrof-

muhit  musaffoligiga  erishish  kishilar  o'rtasida  keng  tarqaladigan  va  inson 

salomatligiga  jiddiy  xavf  soladigan  yuqumli  xastaliklar  kelib  chiqishining  oldini 

oladi.  Turli  yuqumli  kasalliklarning  kelib  chiqishida  muhim  manba  bo'luvchi 

omillar sifatida issiq va sovuq havo, ochlik, ruhiy  iztirob, buzilgan taomni iste’mol 

qilish. tozalik va atrof-muhit ozodaligiga amal qilmaslik, turli zararli 

hasharotlar  (pashsha,  chivin,  kana,  sichqon,  kalamush  va  boshqalar)ning 

ko‘payishi va havo (atmosfera)ning ifloslanishi kabilar misol bo‘ladi. 

Zardushtiylik  dinining  muqaddas  kitobi  «Avesto»da  bu    borada  ilgari  surilgan 

fikrlar,  ayniqsa,  diqqatga  sazovordir.  Asarda  sanitariya  masalalari  xususida  so‘z 

yuritilar ekan, atrof-muhit ozodaligiga erishish yo‘llari ko‘rsatib beriladi. Xususan: 

40 

 

axlatlarni berkitish, ifloslangan joylarni tuproq, tosh yoki kul bilan ko’mib tashlash. 

Shu  yo’l  bilan  mikroblar  o‘ldirilgan  va  kamaygan.  Shuningdek,  mikroblami  olov, 

issiqlik  va  sovuqlik  vositasida  yo‘qotish  «Avesto»da  eng  samarador  poklovchi  va 

xavfni  bartaraf  etuvchi  vosita  sifatida  e’tirof  etiladi.  Olov  bilan  hatto  kiyim-

kechaklar zararsizlantirilgan. Kimyoviy yo‘l, kul, sirka, sharob, turli giyohlar, isiriq 

piyoz,  aloe  va  boshqalarni  tutatish  yoki  ularning  suvini  tomizish  bilan  ham  turli 

mikroblar o‘ldirilgan. 

Atrof-muhit  ozodaligini  saqlash  kishilar  salomatligini  ta’minlovchi  muhim 

omildir.  Darhaqiqat,  atrof-muhitning  ifloslanishi  turli  mikroblarning  ko'payishi 

hamda  ularning  yashovchanligini  ta’minlovchi  muhitni  yuzaga  keltiradi.  Shu  bois 

ushbu metodik tavsiyalar orqali o‘quvchi uy-joylarni toza tutish, shaxsiy gigiyenaga 

amal  qilish,  aholi  yashaydigan  joyni  zararli  narsalardan  tozalash,  shuningdek, 

kishilarga soya beruvchi daraxtlarni kesmaslik, aksincha, daraxtlar ekish kabi xayrli 

ishlarni qilishga undovchi da’vatlarga amal qilishga o‘rgana boradi. 

Sog‘lom  turmush  tarzi  asoslariga  bag‘ishlangan  o‘quv  fanlari  o‘quvchi-

yoshlarning odam sog‘lig‘i, unga ta’sir etadigan omillar va uni yaxshilash usullari 

xaqidagi  bilimlarini  kengaytiradi.  Sog‘liqni,  tabiiy  muhitni  tadqiq  qilishning  eng 

oddiy  usullarini  o‘zlashtirish»  o‘z-o'zini  kuzatish,  atrof-muhitni  yaxshilash, 

ekologiya va gigiyenaga doir bilimlarni targ'ib qilish bilan bog‘liq bo'lgan o‘quv va 

malakani rivojlantiradi. 

   O’quv-tarbiya jarayonida sog‘lom turmush tarzi to‘g‘risida olingan bilimlar, hayot 

davomida keng qo‘llanilib, oila va mahallada «Sog’lom avlod», «Sihat-salomatlik» 

yili  Davlat  dasturlarini  amalga  oshirishga  yordam  berishi  lozim.  Atrof-muhitni 

muhofaza qilish va unga salbiy ta’sir qiluvchi omillarga qarshi kurashish maqsadida 

quyidagilarga e’tibor qaratish zarur: 

-  yoshlarga  ekologik  bilimlar  berish,  kerakli  kо’nikma  va  malakalarni  hosil 

qilish va ekologik madaniyatni shakllantirish; 

- 

odam  sog‘lig‘iga  ta’sir  etadigan  omillarni  bilish.  Odamning  salomatligini 

o‘rganishda  ekologiya  bilan  meditsinaning  o‘zaro  bog‘liqligi;  odamning  o‘z 

salomatligi  va  atrof-muhitni  muhofaza  qilishga  javobgarligi;  salomatlikning  atrof-

muhitga bog‘liqligi xaqidagi bilimlar; 

-  tabiiy  omillarning  salomatlikka  ta’siri;  ekologik  omillar  va  kasalliklarning 

tarqalishi; 

-  odamning  xo‘jalik  faoliyatiga  bog‘liq  holda  tabiiy  muhitning  o‘zgarishi:  atrof-

muhitning qishloq xo‘jaligi va sanoat chiqindilari bilan ifloslanishi; transport atrof-

muhitni ifloslantiruvchi omil ekanligi; 

- tabiatni muhofaza qiluvchi jamoat tashkilotlari, ularning vazifalari; 

- tabiat va odob-axloq. Tabiiy zahiralardan ayamay foydalanishning oldini olish; 

- ob-havo, iqlim va yashil o‘simliklarning gigiyenik ahamiyati; 

- atrof-muhitning inson salomatligiga ta’siri. 

Ekologiya  va  salomatlik  mavzusida  turli  xil  tadbirlar  o‘tkazish,  yuqorida 

keltirilgan vazifalarni amalga oshirish, atrof-muhitga salbiy ta’sir qiluvchi omillarga 

qarshi  kurashish,  kelajak  avlodning  sog‘lom,  barkamol  o‘sishiga  ijobiy  ta’sir 

ko‘rsatadi.. 

41