Gigiyena fani boyicha oquv uslubiy majmua

Mavzu: Kasb kasalliklari va ularni oldini olish. Ishchilar organizmiga shovqin

tebranishning ta’siri.

Mashg‘ulotning jihozlanishi: shovqin o‘lchagich, shovqinni analiz qiluvchi asbob, vibrograf

Mavzuni asoslash

Shovqin kasalligi - butun organizm kasalligi bo‘lib, bunda kasallik eshitish analizatori va markaziy asab sistemasining shikastlanishi oqibatida yuzaga keladi. Asosiy o‘rinda asteovegetativ va asteno-nevroz sindromlari turadi. Eshitish analizatorlariga shovqinning salbiy ta’siri natijasida chala eshitish va garanglik kasalliklari yuzaga chiqadi.

Shovqin ta’siri natijasida paydo bo‘ladigan spetsifik bo‘lmagan patologik o‘zgarishlarga quyidagilar kiradi:

-markaziy asab sistemasi tomonidan tez charchash, eslab qolish qobiliyatini yo‘qotish, ish qobiliyatini susayishi, apatiya, kuch-quvvatni yo‘qotish, uyqusizlik, yurak-qon tomir sistemasi tomonidan-bradikardiya, gipertoniya, yoki gipotoniya, periferik qon tomirlarining qisqarishi va h.k. Nafas olish organilari tomonidan nafas olish tezligi va chuqurligini kamayishi.

-Sezgi organlari, orqali ko‘rish qobiliyatini pasayishi, vestibulyar apparati tomonidan bosh aylanish, muvozanatni buzulishi, ovqat xazm qilish organlari tomonidan oshqozon shirasini kam miqdorda ajralishi, hamda oshqozon va ichak peristaltikalarini susayishi kuzatiladi.

Ichki sekretsiya bezlari tomonidan buyrak osti bezining giperfunksiyasi, qalqonsimon benzin va moddalar almashinuvi karbonsuv, oqsil buzilishi kuzatiladi.

Spektri bo‘yicha shovqin 3 sinfga bo‘linadi:

-quyi takrorlanuvchi /16-350 Gs/

-o‘rta takrorlanuvchi /350-800 Gs/

-yuqori takrorlanuvchi /800 Gs va undan yuqori/

Yuqori takrorlanuvchi spektrlar ayniqsa eshitish analizatorlariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Shovqinni (shovqin eshitgich shkalasi) “A” (dB “A”), ba’zan 85 dB yordamida o‘lchanadi (dB-shovqin o‘lchagichli ko‘rsatkichi).

Shovqin balandligini ob’ektiv o‘lchash uchun maxsus asboblar-shovqin o‘lchagichlar (shumomerlar) qo‘llaniladi. Hozirgi kunda inspektor shovqin o‘lchagich keng qo‘llanilmoqda. Bu asbob shovqinni, tovush tebranishlarini elektr tebranishlariga aylantiradigan mikrofondan iborat. Bu tebranishlar kuchaytiriladi, sozlanadi va o‘rtacha quvvati ditsebil hisobida darajalangan mikroampirmetr yordamida o‘lchanadi. Dastadan tebranishlar diapazonlarini o‘zgartirish uchun foydalaniladi.

Ish joyida haqiqiy shovqin balandligini ruxsat esa bo‘ladigan balandlik bilan taqqoslash uchun grafik usulda shovqin spektrogrammasi tuziladi.

Jadval va spektrogrammadan ko‘rinib turibdiki, shovqinning umumiy darajasi va shovqinning bosimi 250-2000 Gs dan oshadi, korxonada shovqin paydo bo‘lishining oldini olish uchun texnik va tibbiy tadbirlar olib boriladi. Ushbu tadbirlar quyidagilar:

1. 
   Shovqinni hosil qiluvchi manbalarni yo‘qotish. Shovqin chiqadigan joyni ajratib qo‘yish (izolyasiya qilish-tovush va tebranma izolyasiya) Sex va xonalarni loyihalash. Shovqindan himoya qilish. Shovqin hosil bo‘ladigan joylarda ish tartibini to‘g‘ri tuzish Profilaktikasi. SHovqindan saqlanishda antifonlar ishlatiladi. Kasb kaslliklarining oldini olish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining buyryg‘iga binoan bo‘lajak kasb egalari ishga qabul qilinishdan oldin, tibbiyot ko‘rigidan o‘tishlari lozim.
   
2. 
   Ishga qabul qilingan shaxslar shovqinning spektriga qarab, buyruqda ko‘rsatilgan muddatlarda tibbiyot ko‘rigidan takroran o‘tib turishlari lozim.