Gidrotexnika

K anallar yonbagMrlari qiyaliklari koeffitsiyen tlari
K anal o 'z an i tarkibidagi 
g runtlarning nom lanishi
K an allar yonbag'irlari qiyaliklari 
koeffitsiyentlari, 
m
Suv ostida
Suv sathidan 
yuqorida
S h a g 'a l, graviy q u m bilan
1,25...1,5
1,0
Loy, q attiq va yarim qattiq sog‘ tuproq
1,0...1,5
0 ,5 ...1 ,0
Yumshoq plastikli sog' tuproq, qum oq tuproq
1,25...2,0
1,0...1,5
M ayda qum
1,5..2,5
2,0
C hangsim on qum
3 ,0 ...3 ,5
2,5
0 ‘tkasuvchi k anallar o 'z an i tarkibidagi ham m a 
turdagi torfiar
1,25...2,0
1,5
Q =co- 
C y j R
i ,
(2 .7 )
b u n d a , / — o q i m n i n g t e k i s h a r a k a t i d a g i g id r a v l ik n is h a b lig i ; 
R
— g id r a v l ik
r a d i u s , m ; с — S h e z i k o e f f its i y e n ti; 
со —
j o n l i k e s i m y u z i , m 2.
T r a p e t s i o d a l k e s im li k a n a l l a r n i n g jo n l i k e s im y u z i v a h o M la n g an k e s im
y u z i p a r a m e t r i q u y i d a g i f o r m u l a l a r d a n a n i q l a n a d i :
91

---

а) — b(b
+
m h)h,
(
2
.
8
)
(2-9)
X = b
+
2/?Vl + 
n r ,
b u n d a ,
b —
k a n a l t u b i n i n g kengligi, m ; /? — k a n a l d a g i s u v c h u q u r l i g i , m ; 
m
— k a n a l y o n b a g 'i r l a r i q iy a lik la ri ko effitsiy e n ti.
K e s i m n i n g g id r a v l ik rad iu si
S h e z i k o e ffits i y e n ti N . N . P a v lo v sk iy f o r m u l a s i y o r d a m i d a a n i q l a n a d i :
b u n d a ,
n
— g ' a d i r - b u d u r l i k k o e ffitsiy en ti.
K a n a l t u b i n i n g n is h a b lig i suv o l u v c h i i n s h o o t s a t h i g a , k a n a l n i n g oxirgi 
n u q t a s i t u b i s a t h i g a va u n i n g tra s s a u z u n l i g i g a b o g 'l i q . O d a t d a , o ' z i o q a r
k a n a l l a r t u b i n i n g n is h a b lig i 0 , 0 0 0 8 —0 , 0 0 0 5 o r a l i g 'i d a o ' z g a r a d i .
K a n a lla rd a g i o ' r t a c h a te z li k la r y u q o r i v a q u y i c h e g a r a l a r b ila n c h e k l a n a d i
va u la r n i n g c h e g a r a v i y q iy m a t l a r i e s a
y o
V 
go yiladigan q iy m a tla rd e b
a t a la d i. 
O q i m n i n g y o 'l q o 'y i l a d i g a n e n g k a t t a te zligi 
y u vilm a slik tezligi
( u kr) d e b
y u r itilad i.
Y o 'l q o 'y a r l i k t e z l i k l a r n i n g q u y i c h e g a r a s i k i c h i k te z l i k l a r d a su v d a g i 
m u a l l a q z a r r a l a m i n g c h o 'k i s h i natija sida k a n a l d a lo y q a t o 'p l a n i s h i n i n g old in i 
o lis h d ir.
S u v n i n g y o 'l q o ' y i l a d i g a n y u v ib k e t m a s l i k te z li k la r i Q M Q d a k e ltirilg a n
va u l a r k a n a l d a g i suv sa rfig a va o ' z a n t a rk i b i d a g i g r u n t l a r g a b o g 'l i q (2.3, 
2 .4 -ja d v a ll a r ).
K a n a ld a g i y o 'l q o 'y a r l i k lo y q a y ig 'ilm a s li k te zligi I. I. Levi f o r m u l a s i d a n
a n i q l a n a d i :
b u n d a ,
W —
lo y q a d a g i m u a l l a q z a r r a l a m i n g g id r a v l ik k a tta l ig i, o ' r t a c h a
cl
d i a m e t r u c h u n a n i q l a n a d i .
K a n a l n i t o ' g ' r i l o y i h a l a s h u c h u n q a b u l q i l i n g a n n i s h a b l i k
i
u c h u n suv 
h a r a k a t i o ' r t a c h a t e z l i g i d a q u y i d a g i s h a rt b a j a r ilis h i k era k .
S u v c h u q u r l i g i 2 m d a n k i c h i k v a o q i m te zligi 0 ,5 m / s d a n k ic h ik
b o 'l s a , k a n a l d a o ' s i m l i k l a r p a y d o b o 'l i s h i k u z a t i l a d i . O 's i s h ja d a ll ig i iq lim