Gidrosfera va uni muhofaza qilish reja

2 Okava suvlar va ularning tozalash usullari

Okava suvlarning xar bir guruxiga uziga xos tozalash usullari mavjud bulib, ula kuyidagi guruxlarga bulinadi:

1). Mexanik tozalash usullari (tikdirish,filptrlash, sentrfugalash:
2).Fizik-kimiyoviy usullar (fiotatsiya, adsorbsiya, flokulyasiya, koagulotsiya, eksgraksiya, ion almashinishi usuli).
3).Kimyoviy usullar (netrallash, oksidini kupaytirish, termoopsidilash).
4). Biokimyoviy usullar-tirik organizimlar organik ifloslantiruvchi moddalarning ozika sifatida istoemol kilishga asoslangandir.
Yukorida keltirilgan usullar 2-guruxga bulinadi: regenerativ usullar ifloslantiruvchi moddalarini suvdan ajratib olib ularni kayta ishlatishga asoslangan; destuktiv usullar esa shakillantiruvchi strukturasini buzib yuborib zararsizlantirishga asoslangandir.
Yirik dispersli zarrachalarni suvdan ajratib olish uchun kupincha mexanik usullarni kullaniladi, yaoni tikdirish, filptirlash, sentrofugalash. Fizik kimiyoviy usullardan esa-flotatsiya kullaniladi.
Tikdirish usuli zarrachalarni og‘irlik kuchi taosirida chukmaga tushish jarayoniga asoslangan bulib, u zarrachalarning zichligi birdan kup bulgan moddalar uchun ishlatiladi.
Ishlab chikarikarishdan kullanilayotgan tikdirish aparatlari konsturksiyasi elektr jixatidan kuydagilarga bulinadi:
1. Gorizontal
2. Vertikal
3. Radikal
Tikdirish usullari kamchiligi shundan iboratki,mayda zarrachalarni tindirib olish uchun okava suv uzok vakt davomida tikdirishga turishi kerak.Bundan tashkari tikdirgichlarning uzi kupol va katta inshoat bulib,katta maydonlarni egallaydi.
Okava suvlarni mayda va yirik dipersli zarrachalardan tozalanishning samarali usullaridan biri - filptrlashadi.
Filptrlash ikki turga bulinadi.
1) tuzlilik
2) katlamli
Tusik sifatida metal list va setkalar xamda gazlamali tusiklar ( ipak, paxta, ipak gazlamalardan) kullaniladi.
Dona-dona kattalashli filptrlarda kum, shag‘al, konus, karshilik uzok va xakazo ishlatiladi.
Filptrlovchi material yukori darajada govaksimon bulishi kerak, xamda yedilirishiga karshi mexanik barkaror suvdagi moddalarga karshi kimyoviy barkaror bulishi shart.
Filptrlash usulini kamchiliklari shunlan iboratki, filptrlovchi tusiklarni vakti-vakti bilan tozalab turish kerak, undan tashkari material yirtilib ishdan chikishi mumkin. Okava suvlarni yirik va mayda disperslik zarrachalardan flotatsiya usuli bilan tozalash - “zarracha - xavo puffagi” kompleksini xosil kilish, ushbu komplekslarni suv yuzasiga chikishi va kupik kavati suv yuzasidan ajratib olishga asoslangandir.
Ushbu jarayon maxsus apparat - flotatorlarda amalga oshiriladi.
Adabiyotlar

1. S.B.Belov. Oxrana okrujayuuyey sredk. M.: Vksshaya shkola, 1991.- 147s.

2. P.Baratov. Tabiatni muxofaza kilish va uzgartirish. Toshkent: Ukituvchi, 1980. – 176 s.
3. D.P.Nikitin. Yu.P.Novikov Okrujayuuaya sreda i chelovek.
M.:Vksshaya shkola 1980.-240s.
4. Yu.V.Novikov, R.U.Beknazov. Oxrana okrujayushey sredk
Toshkent: Izd. poligrafoboedeniye im. Ibn Sina. 1992.-201s.
5.V.A.Stepanov. Oxrana prirodk - tekst leksiy. Leningrad:1983.- 198s.
6. YU.V. Novikov. Priroda i chelovek. M.: Prosveuyeniye, 1991.-188s.
7.N.Jabborov. Ximiya va atrof muxit. Ukuv kullanma.Toshkent: Ukituvchi, 1992.-154s.
8.A.B.Losev. Sotsialnaya ekologiya/ Uchebnoye posobiye. M.: Izd.Prosveuyeniye, 1998.- 222s.
9.T.A. Alimov, A.A.Rafikov. Ekologik xatolik saboklari. T.: Uzbekiston, 1991.-176s.
10. O.Abdullayev, Z.Toshmatov. Uzbekiston ekologiyasi bugun va ertaga.T.: Uz. R. FA Fan nashiryoti, 1992.-99s.
11. Yu.Shadimetov. Ishtimoiy ekologiyaga kirish. T.:Ukituvchi, 1994.- 175s.
12. A.Otaboyev, M.Nabiyev. Inson va biosfera. T.:Ukituvchi, 1995. 76s.
13. S.S.Sadaminov. Osnovk oxrank okrujayushey sredk T.: Ukituvchi, 1989.-139s.
14.Ch.P.Laptev. Oxrana atmosferk. Tomsk: Izd. Tomskogo Universiteta. - 1987. – 254s.
15. G.V.Stadnitskiy. Ekologiya. M.: SP Ximizdat- 1999. – 201s.
16. A.K.Brotskiy. Kratkiy kurs obuyey ekologii. M.: SP Ximizdat, 2000. – 96s.