Gidromeliorativ mashina va

"Tasdiqlayman " O'IBD o'rinbosari:
_________X.Yarmatov


Gidromeliorativ mashina va jihozlarning tuzilishi va TXK fаnidan o'quv mashg'ulotida ta'lim texnologiyasi modeli

Guruh	5-2021
Sana

Vaqt: 80 minut	Talabalar soni: 25-30
O'quv mashg'ulotining turi va shakli	Nazariy: yangi bilimlarni egallash bo’yicha o’quv mashg’uloti-ma’ruza
Ma 'ruza rejasi / o'quv mashg 'ulotining tuzilishi	1 Avtogreyderlar asosiy parametrlarini tanlash va xisoblash. 2Avtogreyderlar ishlash texnologiyasi
O'quv mashg'uloti maqsadi:	Mavzu yuzasidan o'quvchilarda tushuncha hosil qilish, Avtogreyderlar. Tasnifnomasi, tuzilishi va vazifasi haqida bilim va ko'nikmalarni shakllantirish.
O`qitish natijasi	Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida shakllanadigan asosiy bilim va ko`nikmalarni shakllantirish
Pedagogik vazifalar: А Avtogreyderlar asosiy parametrlarini tanlash va xisoblash tushuntiradi; b )Avtogreyderlar ishlash texnologiyasi haqida ma’lumot beradi;	O'quv faoliyati natijalari А) Avtogreyderlar asosiy parametrlarini tanlash va xisoblash haqida tushunchalarga ega bo’ladi b) Avtogreyderlar ishlash texnologiyasi haqida biladi
O’qitish usullari	Ma’ruza, namoish, amaliy.
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli	Jamoaviy va yakka tartibda ishlash
Oqitish vositalari	Ma’ruzalar matni, kompyuter, videoproyektor, slaydlar.
Oqitish sharoiti	Jihozlangan va jamoaviy tartibda ishlashga mo’ljallangan o’quv xona
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Og’zaki so’rov va amaliy topshiriq.

Mashg'ulot raqami №33
33-Mavzu: Avtogreyderlar. Tasnifnomasi, tuzilishi va vazifasi.


DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

Fаоliyat bоsqichlаri	Fаоliyatning mаzmuni
	O`qituvchi	Tаlаbаlаr
I O’quv mashg’ulotiga kirish bоsqichi (20 dаqiqа)	Tashkiliy qism 1.1. Salomlashadi, yo’qlama qiladi, o’quvchilarning darsga tayyorligini ko’zdan kechiradi Maqsad va vazifani belgilanishi 1.2. Ma'shg'ulotning nomi va rejasini e'lon qiladi, o'quv mashg'ulotining maqsadi va o'quv faoliyat natijalarini tushuntiradi. 1.3 Mashg'ulot o'tkazish shakli va baholsh mezonlarini e'lon qiladi	Tinglaydilar, javob beradilar. Yozib oladilar Yozib oladilar
II. Аsоsiy bоsqich. (40 dаqiqа)	Motivatsiya 2.1. Tezkor so’rov orqali bilimlarni faollashtiradi. (1-ilova) Javoblar muhokama qilinmaydi. Yangi o’quv materialiga kirish 2.1. Mashg'ulot rejasi bo’yicha ma'ruzani mantiqiy tuzilma asosida olib boradi. 2.2.Tarqatma materiallarni (2-ilova) namoyish qilish va sharhlash bilan mavzu bo’yicha nazariy holatlarni bayon qiladi. 2.3.Jalb qiluvchi savollar beradi 2.4. Mavzuning har bir qismi boyicha xulosa qiladi. Rejadagi har bir qism o’rtasida o’zaro aloqani o’rnatadi. 2.5. Yozib olish zarur bo’lgan joylarni yozdiradi 2.6. Yangi o’quv materialini o’zlashtirish darajasini aniqlash uchun tezkor –so’rov (3-ilova) o’tkazadi	Javob beradilar Tiinglaydilar, savollar beradilar, yozadilar Javob beradilar Yozib oladilar Javob beradilar
III. Yakuniy bоsqich. (10 dаqiqа)	Mashg’ulotni yakunlash 3.1. Mavzu bo'yicha umumiy xulosa qiladi. Qilingan bilimlarning kelgusidagi kasbiy faoliyatlarida muhim ahamiyatga ega ekanligiga o'quvchilar e'tiborini qaratadi. 3.2. O'quvchilar bilimini baholaydi Uyga vazifa berish 3.3. Mustaqil ish uchun topshiriq beradi (4-ilova)	Diqqat qiladilar Toipshiriqni yozib oladilar

O’qituvchi: Boboyev Azizbek

33-Mavzu: Avtogreyderlar. Tasnifnomasi, tuzilishi va vazifasi.

Reja:

1. 
   Avtogreyderlar asosiy parametrlarini tanlash va xisoblash.
   
2. 
   Avtogreyderlar ishlash texnologiyasi.
   

Avtogreyderlar gruntni tekislaydigan va unga shakl beradigan uzi yurar mashina bulib, ularning ish jixozi pnevmogildirakli yuritish uskunasining ketingi va old kupriklari orasiga joylashgan, tula aylanuvchan pichokli agdargichdan iborat.

Avtogreyderlar konstruktiv massasiga kura engil (9 t gacha), urtacha(13 t gacha) va ogir (19 t gacha) avtogreyderlarga, ABV gildirak formulasiga asosan aniklanadigan gildirak sxemasiga kura turlarga bulinadi (bu erda A – etaklanuvchi yoki boshkaruvchi gildirakli uklar soni, B – etaklovchi gildirakli uklar soni va V – umumiy uklar soni).
Xozirgi avtogreyderlarning barcha yigish birliklari va agregatlari, shu jumladan dvigatelь 8, gidrouskunalar transmissiyasi bilan birgalikda xaydovchining kabinasi 7 va avtogreyderning asosiy xamda almashadigan ish uskunalari asosiy rama 4 ga maxkamlangan, rama esa uz navbatida bir tomoni bilan boshkaruvchi gildiraklarga ega bulgan oldingi kuprik 18 ga, ikkinchi tomoni esa juft gildiraklarning buylama-muvozanatli osmasiga ega bulgan orkadagi turt gildirakli kuprik 10 ga kotiriladi.

1- rasm. Avtogreyderni umumiy kurinishi.

Avtogreyderlar turli kiyaliklarda ishlaganda xarakat ustivorligini oshirish va burilish radiusini kamaytirish maksadida oldingi gildiraklarini xar ikkala tomonga yonboshlatib urnatish mumkin. Avtogreyderlarning asosiy ish uskunasi tortish ramasi 16, burilish doirasi 15 va almashadigan ikki tigli pichoklarga ega agdargich 14 dan iborat. Tortish ramasining old kismi mashina ramasi bilan sharnirli birlashgan, orka kismi esa gidrotsilindrlar 5 ga osib kuyilgan, ular yordamida agdargich agdargich transport (kutarilgan) va ish xolatiga (tushirilgan) keltiriladi. Ular asosiy ish jixozlaridan tashkari kushimcha almashadigan usksnalar bilan xam ta’minlanadi chunonchi, gruntni surish va tekislash uchun agdargichni uzaytirgich va kengaytirgichlar bilan, tuprok uyumi yoki chukurliklarning nishablarini tekislash va zovurlarni tozalash uchun otkosniklar (agdargichga kotiriladi) bilan, yul koplamlarini buzish va kattik gruntlarni 250 mm chukurlikkacha yumshatish maksadida kamrov kengligi 930 … 1400 mm bulgan kirkovshiklar bilan, bularning urniga almashtirib kuyish mumkin bulgan bulьdozer va ikki agdargichli kor tozalagich bilan jixozlanadi va ular mashinaning oldi tomonidan kuyilib, gidrotsilindr 2 bilan boshkariladi. Mashinaning gidravlik boshkarish sistemasi agdargichni burish doirasi bilan birga planda 360⁰ ga burish, agdargichni mashinaning buylama ukiga nisbatan xar ikki tomonga chikarish (300 … 800 mm gacha), agdargichni nishablarni tekislash paytida yon tomonga chikarish xamda bir yula agdargichni turli ish xolatlariga sozlash imkonini beradi.

Avtogreyderlarning gruntni kirkish va surishdagi ish unumi (m³/soat):
P_e = 60 ^. F ^. L ^. k_v /(L/ v_ur + t_kayt)ⁿ,
bu erda F – bir utishda xosil buladigan grunt kirkimi kismining yuzi;
urtacha avtogreyderlar uchun F = 0,5 … 0,09 m³; ogir avtogreyderlar uchun F = 0,07 … 0,12 m³; L – ishlash uzunligi, m; v_ur – avtogreyderning utishlari soni; t_kayt – urtacha burilish vakti.
Avtogreyder yurish gildiraklarining osmasi ish rejimlarida ish organi erni sifatli tekislash uchun bikr bulishi lozim. Ketingi uklarda gildiraklar osmasi buylama balansirlarda bulib, bu mashinani notekis yulda xarakatlanayotganda uning ramasiga tushadigan dinamik nagruzkalarni bartaraf etish va gildiraklarning grunt tishlashishini yaxshilash uchun zarur.
Avtogreyderlar ketingi gildiraklari yoki barcha gildiraklari etakchi kilib ishlab chikariladi. Fakat ketingi gildiraklari etakchi bulgan avtogreyderlar tuzilishi sodda, ularni tayyorlash oson va ishlatishga kulaydir. Ular ish unumi jixatidan, shuningdek, barcha gildiraklari etakchi bulgan avtogreyderlardan kolishmaydi.
Barcha gildiraklari etakchi bulgan avtogreyderlarning asosiy afzalligi shundaki, ular utish kiyin yul uchastkalaridan yura oladi. Ularning yurish kismi gruntga mashina massasini uzi orkali uzatuvchi oltita gildirakli oldingi va ketingi kupriklardan tuzilgan. Etakchi gildiraklar er ishlarini bajarish, shuningdek, avtogreyderlarning yuk ortib xarakatlanishida tortish kuchini xosil kiladi. Ketingi turtta gildirak boshkarilmaydi, oldingi ikkita gildirak boshkariladi. Aylanma xarakat va burovchi moment bosh uzatma reduktorlaridan balansirning etakchi shesternyasiga uzatuvchi yarim uklar eguvchi momentdan yarim ozod yoki butunlay ozod kilib ishlanadi.
Xarakatlanuvchi aravachalar gildiraklarga aylanma xarakat va burovchi momentni uzatish sxemasi ba’zi elementlarining tayyorlanishi jixatidangina fark kiladi.
Otvalni kutarish, tushurish va chetga chikarish mexanizmi otvalni ish yoki transport xolatiga urnatish, shuningdek, kirkish chukurligini uzgartirishga xizmat kiladi. U otvalni vertikal buyicha zarur xolatga urnatish uchun ikkita va otvalni chetga chikarish uchun bitta gidrotsilindrdan iborat. Gidrotsilindlar korpusi richag va asosiy rama kronshteyniga maxkamlangan.ssilindr shtoklari tortish ramasi bilan sharaviyssapfalar vositasida ulangan. Tortish ramasi asosiy ramaga xajmdor sharaviy tayanch bilan maxkamlangan.
Ish organlari gidravlik boshkariladigan engil va urtacha avtogreyderlarda otvalni zarur xolatga urnatish gidroyuritma bilan va kisman kulda bajariladi.
Avtogreyderning kushimcha ish organlari: kirkovshchik (yumshatgich) va bulьdozerdir.
Kirkovshchikdan zichlanib kolgan gruntni yumshatish va shagal-chakik toshdan iborat koplamalarni remont kilishda, ularni bushatib chikishda foydalaniladi.
Urtacha va ogir avtogreyderlarda kirkovshchik urniga bulьdozer urnatish mumkin. Bulьdozer kirkovshchikni kutarish va tushurish mexanizmi yordamida boshkariladi. Engil avtogreyderlarda bulьdozer otvali osmasi bulьdozer otvali bilan birga asosiy ramaning oldingi kismiga sharnirli osilgan mayatnik yoki parallelogramm shaklidagi konstruksiyalarni xrsil kiluvchi zvenolardan yasaladi.
Kirkish burchagini uzgartirish uchun kuyidagi ishlarni bajarish kerak:
otval pichokda turish uchun u erga tushurilishi lozim;
chikish tishlari sektorlar tishlaridan ajraladigan kilib tishli muftadagi gaykani bushatish kerak;
otvalni er ustida kirkish burchagiga mos keladigan balandlikka kutarish kerak.