Gidrologiya va injener indd

Gruntlarning  surilishga  qarshiligi.  Gruntlarning  surilishga 
qarshiligi asosiy ko‘rsatkichlardan bo‘lib, o‘yma va ko‘tarmalarning 
yon qiyaligini, shuningdek, har xil injenerlik inshootlari asosin-
ing turg‘unligini belgilaydi.
Grunt massasiga tashqi kuch ta’sir etsa, unda urinma kuch-
lanish  hosil  bo‘lishi  mumkin,  natijada  zarralar  orasida,  orqa-
ga  qaytmaydigan  plastik,  o‘zaro  surilish  yuz  beradi.  Yuk  oshi-
shi bilan surilish deformatsiyasi asta-sekin katta grunt massivini 
qamrab oladi, bu grunt yon qiyaligining turg‘unligi, shuningdek, 
injenerlik  inshootlarining  buzilishiga  olib  keladi.  Gruntlarning 
buzilishi natijasida yuzaga keladigan deformatsiyaga misol 10.3-
rasmda keltirilgan.
Sochiluvchan  gruntlarning  surilishga  qarshiligi  bu  ular ning 
ishqalanishga qarshiligidir. Bu bog‘liqlik (qonun) Kulon tomoni-
dan 1773-yili aniqlangan bo‘lib, uni quyidagicha ta’riflash mum-
kin:  sochiluvchan  gruntlarning  qarshiligi  –  normal  bosimga 
to‘g‘ri proporsional bo‘lgan ishqalanishga qarshilikdir. 

---

119
a)   
 
b) 
 
 
d)